Dziedziczenie świadczeń emerytalno-rentowych niezrealizowanych do dnia śmierci ubezpieczonego

Według art. 922 § 2 k.c. nie należą do spadku prawa i obowiązki zmarłego ściśle związane z jego osobą, jak również prawa, które z chwilą jego śmierci przechodzą na oznaczone osoby niezależnie od tego, czy są one spadkobiercami. Z tego względu prawa do świadczeń określonych ustawą o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, jako prawa zmarłego ściśle związane z jego osobą, nie należą do spadku, a zatem nie są przedmiotem dziedziczenia, (zob. uzasadnienie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 12 listopada 2001 r., P 2/2001, pkt III.1; por. także: uchwałę składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 26 lutego 1965 r., III PO 22/64, OSNCP 1965 nr 7-8, poz. 107, wpisaną do księgi zasad prawnych, oraz uchwałę składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 9 grudnia 1968 r. - również wpisaną do księgi zasad prawnych, III PZP 59/68, OSNCP 1969 Nr 4, poz. 84; ponadto wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z 19 sierpnia 1999 r., III AUa 229/99, OSA 2000 nr 7-8, poz. 32).

Przepis art. 136 ustawy emerytalnej ustala szczególne następstwo prawne po osobie, która zgłosiła wniosek o świadczenia określone ustawą. Zgodnie z ustępem pierwszym tego artykułu, w razie śmierci osoby, która zgłosiła wniosek o świadczenia określone ustawą, świadczenia należne jej do dnia śmierci wypłaca się małżonkowi, dzieciom, z którymi prowadziła wspólne gospodarstwo domowe, a w razie ich braku - małżonkowi i dzieciom, z którymi osoba ta nie prowadziła wspólnego gospodarstwa domowego, a w razie ich braku - innym członkom rodziny uprawnionym do renty rodzinnej lub na których utrzymaniu pozostawała ta osoba. Warunkiem realizacji przez te osoby prawa do wymienionych świadczeń jest zgłoszenie przez nie w terminie 12 miesięcy od dnia śmierci osoby, której świadczenia przysługiwały, wniosku o dalsze prowadzenie postępowania (art. 136 ust. 3). Spełnienie tego warunku upoważnia je do udziału w dalszym prowadzeniu postępowania o świadczenia, nieukończonego wskutek śmierci osoby, która o te świadczenia wystąpiła (art. 136 ust. 2). Uprawnienia wynikające z art. 136 przysługują osobom wskazanym w tym przepisie niezależnie od tego czy są spadkobiercami osoby, której rozważane świadczenia przysługiwały.

Z przedstawionej prezentacji wynika zatem, że świadczenie wskazane w art. 136 ust. 1 ustawy emerytalnej przysługuje uprawnionym osobom tylko na wniosek o dalsze prowadzenie postępowania zgłoszony przez każdego zainteresowanego z osobna (art. 136 ust. 3 ustawy). Można dyskutować, czy w sytuacji, w której zmarły pobierał już należność wniosek był potrzebny. Kwestia ta nie jest jasna, treść przepisu art. 136 ust. 1 ustawy emerytalnej może sugerować, że należność "wypłaca się", czyli organ rentowy powinien działać z urzędu, z drugiej jednak strony, nie mniej przekonujące jest stanowisko, że niezrealizowane świadczenie podlega ogólnym zasadom z art. 129 ust. 1 ustawy emerytalnej, a art. 136 ust. 3 ustawy zakreśla granice czasową obowiązku organu rentowego. Nie przesądzając tej kwestii, gdyż nie jest ona w sprawie najistotniejsza, trzeba wskazać, że wnioskodawca złożył wniosek, a zatem zasygnalizował wolę otrzymania świadczenia. Przynajmniej od tej chwili między synem ubezpieczonego a organem rentowym powstała wieź prawna, której podstawą był art. 136 ust. 1 ustawy emerytalnej. Oznacza to, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych mógł uwolnić się od obowiązku przez wykazanie, że świadczenie dotarło do adresata, czyli do wnioskodawcy. Przesłanie środków na rachunek bankowy osoby zmarłej samoistnie nie stanowi o spełnieniu świadczenia.

Wyrok SN z dnia 18 października 2017 r., I BU 5/16

Standard: 19350 (pełna treść orzeczenia)