Rozpoznanie postanowień sądu I instancji, które nie podlegały zaskarżeniu w drodze zażalenia

Zakresem kognicji sądu drugiej instancji rozpoznającego apelację objęte są niezaskarżalne postanowienia sądu pierwszej instancji, tj. niekończące postępowania w sprawie i niepodlegające zaskarżeniu na podstawie art. 394 § 1 pkt 1–12 k.p.c. lub przepisów szczególnych. 

Postanowienia zaskarżalne zażaleniem, które nie zostały zaskarżone przez strony, nie podlegają kontroli w trybie art. 380 k.p.c. (M. P. Wójcik [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz aktualizowany. Tom I. Art. 1-729, red. A. Jakubecki, LEX/el. 2019, art. 380). Sąd odwoławczy nie może w świetle tej regulacji dokonać kontroli orzeczeń, które podlegały zażaleniu (lub które nawet zostały zaskarżone), gdyż to faktycznie oznaczałoby, iż prawomocne orzeczenia ponownie mogą zostać zmienione (P. Kowalska, Sformułowanie wniosku z art. 380 k.p.c. w zażaleniu do Sądu Najwyższego, „Przegląd Prawno-Ekonomiczny” 2018/3, s. 281).

Instytucji określonej w art. 380 podlegają wyłącznie postanowienia sądu (zarządzenia przewodniczącego), a więc podjęte w sposób formalny decyzje procesowe. Jeśli natomiast sąd pierwszej instancji nie wydał postanowienia, niezasadnie pomijając np. milczeniem, tj. bez wydania stosownego postanowienia, wnioski dowodowe na podstawie art. 235[2] § 2 k.p.c., strona powinna w apelacji podnieść jedynie zarzuty skierowane przeciwko takiemu uchybieniu (M. Manowska [w:] A. Adamczuk, P. Pruś, M. Radwan, M. Sieńko, E. Stefańska, M. Manowska, Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom I. Art. 1-477(16), wyd. IV, Warszawa 2021, art. 380).

Oznacza to, że ekstraordynaryjna kontrola sądu apelacyjnego jest możliwa po kumulatywnym spełnieniu przesłanek z art. 380 k.p.c., to jest, po pierwsze, może ona dotyczyć tylko postanowień, a nie innych czynności procesowych (na przykład zarządzeń przewodniczącego), po drugie, ogranicza się jedynie do orzeczeń, od których nie przysługuje zażalenie i po trzecie, jest skuteczna, gdy postanowienie to miało wpływ na rozstrzygniecie sprawy (wyrok SN z dnia 9 maja 2018 r., III PK 48/17).

Artykuł 380 k.p.c. znajduje odpowiednie zastosowanie w postępowaniu kasacyjnym. Możliwość żądania poddania kontroli Sądu Najwyższego może dotyczyć tych postanowień sądu drugiej instancji, na które nie przysługuje zażalenie (A. Partyk [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Postępowanie procesowe. Komentarz aktualizowany, red. O. M. Piaskowska, LEX/el. 2020, art. 380).

Postanowienie SN z dnia 15 kwietnia 2021 r., III PSK 46/21

Standard: 86015 (pełna treść orzeczenia)