Powaga rzeczy osądzonej w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych
Powaga rzeczy osądzonej (art. 366 k.p.c.; art. 199 § 1 pkt 2 i art. 379 pkt 3 k.p.c.) Postępowanie i rozstrzygnięcie w przedmiocie odwołania (art. 477[14] k.p.c.)
Żeby zobaczyć pełną treść należy się zalogować i wykupić dostęp.
Do naruszenia powagi rzeczy osądzonej jako powodu nieważności postępowania przewidzianej w art. 379 pkt 3 k.p.c., może dojść tylko wówczas, gdy sprawa o to samo roszczenie między tymi samymi stronami została już prawomocnie osądzona. Konieczne jest więc istnienie prawomocnego orzeczenia sądowego identycznego co do stron, przedmiotu rozstrzygnięcia a także podstawy faktycznej sporu. Nieważność postępowania, z powodu powagi rzeczy osądzonej, mogłaby być ewentualnie rozważana wówczas, gdyby odwołanie zostało wniesione od decyzji już wcześniej zaskarżonej odwołaniem, które zostało rozstrzygnięte prawomocnym wyrokiem sądowym. Natomiast odwołanie od nowej decyzji podlega merytorycznemu rozpoznaniu na podstawie odpowiednich przepisów. Podkreślenia wymaga, że o tożsamości przedmiotu sporu nie decyduje wyłącznie zbieżność żądania (wniosku) zainteresowanego, lecz także stan faktyczny oraz prawny sprawy, jaki istniał w chwili zamknięcia rozprawy w poprzednim postępowaniu sądowym.
Wyrok SN z dnia 14 grudnia 2021 r., III USKP 136/21
Standard: 63488 (pełna treść orzeczenia)
Sąd Apelacyjny podziela w pełni stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w wyroku z dnia 5 czerwca 2012 r., II UK 289/11, według którego w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych powaga rzeczy osądzonej ma walor szczególny, który ogranicza jej praktyczne znaczenie. Choć rozstrzygnięcia sądowe w tych sprawach ustalają treść łączącego strony stosunku prawnego w chwili wyrokowania, to nowe zdarzenia zachodzące po uprawomocnieniu się orzeczenia mogą spowodować przekształcenie treści praw i obowiązków stron stosunku ubezpieczenia społecznego, gdyż nie jest wykluczone spełnienie się lub upadek przesłanek materialnoprawnych prawa do świadczeń z ubezpieczenia społecznego.
W uzasadnieniu tego wyroku Sąd Najwyższy dokonał wykładni powagi rzeczy osądzonej w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych i wskazał:
Wstępnie trzeba przypomnieć, z powołaniem się na postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 15 lipca 2011 r., I UK 425/10, że sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych powaga rzeczy osądzonej ma walor szczególny, który ogranicza jej praktyczne znaczenie. Choć rozstrzygnięcia sądowe w tych sprawach ustalają treść łączącego strony stosunku prawnego w chwili wyrokowania, to nowe zdarzenia zachodzące po uprawomocnieniu się orzeczenia mogą spowodować przekształcenie treści praw i obowiązków stron stosunku ubezpieczenia społecznego, gdyż nie jest wykluczone spełnienie się lub upadek przesłanek materialnoprawnych prawa do świadczeń z ubezpieczenia społecznego (por. wyrok SN z dnia 8 lipca 2005 r., I UK 11/05).
Specyfika spraw z zakresu ubezpieczeń społecznych może w praktyce wywoływać wątpliwości co do rozumienia pojęcia "sprawa prawomocnie osądzona" zawartego w art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c.
W świetle dotychczasowego orzecznictwa w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych wyrok nie ma powagi rzeczy osądzonej, jeżeli dotyczy odmowy przyznania świadczenia z ubezpieczenia społecznego, a po jego uprawomocnieniu się organ rentowy wydał nową decyzję, opartą na nowych dowodach, mających wpływ na ujawnienie rzeczywistego stanu faktycznego i jego prawidłową ocenę, gdyż wydanie nowej decyzji uprawnia ubezpieczonego do złożenia od niej odwołania i zobowiązuje sąd do sprawdzenia jej prawidłowości (por. postanowienie SN z dnia 19 stycznia 1984 r., III URN 131/83; uchwałę z dnia 3 października 1996 r., II UZP 18/96, a poprzednio uchwałę z dnia 20 września 1978 r., II UZP 7/78, oraz wyrok z dnia 8 października 1986 r., II URN 182/86).
Wydanie przez organ rentowy nowej decyzji, także co do świadczenia będącego przedmiotem wcześniejszej decyzji i postępowania wcześniej zakończonego prawomocnym wyrokiem sądu wszczętego w wyniku wniesienia od niej odwołania - co do zasady - uprawnia ubiegającego się o świadczenie do wniesienia kolejnego odwołania do sądu, a wszczęta w ten sposób sprawa cywilna nie jest sprawą o to samo świadczenie w rozumieniu art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c. (por. wyroki SN: z dnia 19 lutego 2007 r., I UK 266/06 oraz z dnia 21 maja 2008 r., I UK 370/07). Nie oznacza to jednak, że w tych sprawach powaga rzeczy osądzonej nigdy nie ma miejsca.
Wszczynające postępowanie sądowe w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych odwołanie od decyzji organu rentowego pełni rolę pozwu, stąd też w sytuacji, gdy o to samo roszczenie między tymi samymi stronami sprawa została już prawomocnie osądzona, sąd powinien odwołanie odrzucić na podstawie art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c. O tożsamości przedmiotu sporu świadczy nie tylko tożsamość żądania zawarta w poszczególnych wnioskach skierowanych do organu rentowego, ale także stan faktyczny i prawny, jaki istniał w chwili zamknięcia rozprawy w poprzednim postępowaniu (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 19 czerwca 1998 r., II UKN 105/98).
Powaga rzeczy osądzonej dotyczy więc tych orzeczeń sądów ubezpieczeń społecznych, których podstawa faktyczna nie może ulec zmianie lub gdy odwołanie od decyzji organu rentowego zostało oddalone po stwierdzeniu niespełnienia prawnych warunków do świadczenia wymaganych przed wydaniem decyzji będącej przedmiotem postępowania sądowego (postanowienie SN z dnia 13 grudnia 2005 r., II UK 61/05 oraz wyrok z dnia 14 maja 2009 r., II UK 211/08, a także wyrok SA w Katowicach z dnia 26 kwietnia 2006 r., III AUa 3303/04 i postanowienie SA w Warszawie z dnia 12 października 2006 r., III AUa 842/06).
Postanowienie SA w Szczecinie z dnia 26 stycznia 2015 r., III AUz 128/14
Standard: 8479 (pełna treść orzeczenia)