Emerytura rolnicza

Podstawę prawną rozstrzygnięcia stanowił prawidłowo powołany przez Sąd Okręgowy przepis art. 19 ust. 2 ustawy z 20 grudnia 1990r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (tekst jednolity.: Dz. U. z 2016r. poz. 277 z późn. zm.), zgodnie z którym emerytura rolnicza przysługuje ubezpieczonemu rolnikowi, który spełnia łącznie następujące warunki:

1. osiągnął wiek 55 lat, jeśli jest kobietą;

2. podlegał ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu przez okres co najmniej 30 lat;

3. zaprzestał prowadzenia działalności rolniczej.

Stosownie do art. 20 ust. 1 i 3, do okresów ubezpieczenia wymaganych zgodnie z art. 19 ust. 2 pkt 2 zalicza się okresy:

1. podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników indywidualnych i członków ich rodzin w latach 1983-1990;

2.  prowadzenia gospodarstwa rolnego lub pracy w gospodarstwie rolnym, po ukończeniu 16 roku życia, przed dniem 1 stycznia 1983r.;

3.  od których zależy prawo do emerytury zgodnie z przepisami emerytalnymi, przy czym, przepisu tego nie stosuje się do osób urodzonych po 31 grudnia 1948r.

Z mocy art. 20 ust. 2 okresów, o których mowa w ust. 1 nie zalicza się do okresów ubezpieczenia, jeżeli zostały one zaliczone do okresów, od których zależy prawo do emerytury na podstawie odrębnych przepisów.

Jak trafnie wskazał Sąd Okręgowy, powołując się na wyrok Sądu Najwyższego z 9 marca 2011r. (III UK 83/10, Lex nr 1130851), stosownie do art. 20 ust. 3 powołanej wyżej ustawy, osobom urodzonym po 31 grudnia 1948r. nigdy nie zalicza się do okresów wymaganych do emerytury rolniczej okresów podlegania ubezpieczeniu społecznemu w systemie powszechnym. W motywach rozstrzygnięcia Sąd Najwyższy wyjaśnił, iż ustawa z 20 grudnia 1990r. o ubezpieczeniu społecznym rolników oparta jest na odrębności ubezpieczenia w systemie powszechnym i rolniczym (art. 5a, art. 7 ust. 1, art. 16 ust. 3) i wskazanym wyżej pierwszeństwie ubezpieczenia w systemie powszechnym. Ubezpieczenie społeczne rolników jest odrębne rodzajowo i systemowo od ubezpieczenia społecznego powszechnego. Ustępuje gdy rolnik podlega ubezpieczeniu powszechnemu z tytułu innej działalności (poza sytuacją z art. 5a omawianej ustawy dotyczącą działalności gospodarczej prowadzonej przez rolnika). Obecnie obowiązujące regulacje pozwalają uzyskać ubezpieczonym emeryturę z systemu powszechnego (ZUS) i z systemu ubezpieczenia społecznego rolników (KRUS), które to świadczenia z mocy art. 33 ust. 2a tej ustawy mogą być pobierane w zbiegu (tak też wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 9 grudnia 2016r.; III AUa 1308/16; Legalis 1575677).

Ubezpieczona osiągnęła wymagany wiek 55 lat i zaprzestała prowadzenia działalności rolniczej. Od dnia 22 grudnia 2015r., kiedy to jej mąż darował dzieciom gospodarstwo rolne, ani ona, ani też on, nie są posiadaczami samoistnymi, ani zależnymi żadnego gospodarstwa. Skoro zatem od tego czasu działalność rolnicza nie stanowi już źródła ich dochodu, przeto nie sposób przyjąć za organem rentowym, że nie zaprzestała prowadzenia działalności rolniczej, której nie stanowi udzielanie pomocy dzieciom w jej prowadzeniu.

Za prawidłowe należy przy tym uznać stanowisko Sądu I instancji, zgodnie z którym ubezpieczona nie spełnia jednego z warunków koniecznych do nabycia prawa do emerytury rolniczej, przewidzianego w art. 19 ust. 2 pkt 2 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, a mianowicie nie podlegała ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu co najmniej 30 lat. Stosownie do art. 6 pkt 11 tej ustawy, pod pojęciem tego ubezpieczenia rozumie się ubezpieczenie emerytalno-rentowe określone w ustawie, czyli ubezpieczenie społeczne rolników.

Na akceptację zasługuje stanowisko Sądu I instancji, zgodnie z którym żadnego z okresów jej zatrudnienia w ramach stosunku pracy: ani od 1 kwietnia 1974r. do 30 listopada 1976r. w Gospodarstwie (...) w G., ani też od 18 kwietnia 1979r. do 31maja 1995r. w Miejskiej Spółdzielni (...) w B., nie można zaliczyć do okresu podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników. Są to bowiem okresy podlegania ubezpieczeniu społecznemu w systemie powszechnym, od których zależy prawo do emerytury zgodnie z przepisami emerytalnymi, zdefiniowanymi w art. 6 pkt 6 tej ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników w związku z art. 20 ust. 1 pkt 3 ustawy.

W świetle art. 20 ust. 3 tej ustawy, w przypadku osób urodzonych po 31 grudnia 1948r., żadnego z tych okresów nie można zaliczyć do okresów podlegania ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu, o jakich mowa w art. 19 ust. 2 pkt 2 omawianej ustawy. Wynika to z reformy systemu powszechnego, wprowadzonej 1 stycznia 1999r. i zmiany sytuacji tej grupy ubezpieczonych, do których należy ubezpieczona urodzona (...) Wskazane wyżej okresy, w jakich pozostawała w zatrudnieniu, mogą być bowiem uwzględniane tylko przy ustalaniu jej prawa do emerytury wynikającej z przepisów powszechnych, tj. ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2016r., poz. 887 z późn. zm.), niezależnej od długości okresu ubezpieczenia.

Stosownie do art. 33 ust. 2a ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, mając jakikolwiek okres podlegania powszechnemu ubezpieczeniu społecznemu, po osiągnięciu wieku emerytalnego, rolnik lub jego małżonek nabywa prawo do emerytury powszechnej i może łączyć z prawem do emerytury rolniczej. Skoro bowiem dopuszczalny jest zbieg prawa do obydwu emerytur: z sytemu powszechnego i rolniczego, przeto te same okresy (zatrudnienia), nie mogą być uwzględniane podwójnie w odniesieniu do obu tych świadczeń.

Z tych przyczyn, praca ubezpieczonej w gospodarstwie rolnym męża we wskazanych wyżej okresach jej zatrudnienia, gdy podlegała ona ubezpieczeniu społecznemu w systemie powszechnym, nie ma w tej sytuacji żadnego znaczenia.

Wyrok SA w Katowicach z dnia 1 czerwca 2017 r., III AUa 1650/16, orzeczenia.ms.gov.pl

Standard: 8383 (pełna treść orzeczenia)