Warunki umowy, które nie zostały wynegocjowane indywidualnie z konsumentem (art. 3 ust. 1 i 2 D. 93/13)

Art. 3 dyrektywy 93/13 stoi on na przeszkodzie orzecznictwu krajowemu, zgodnie z którym zmiany wprowadzone przez przedsiębiorcę do warunków umowy o kredyt konsumencki w celu zapewnienia zgodności tej umowy z przepisami krajowymi, które pozostawiają przedsiębiorcy swobodę uznania, nie mogą być przedmiotem badania ich ewentualnego nieuczciwego charakteru, nawet jeśli warunki te nie zostały wynegocjowane z konsumentem.

Zgodnie z art. 3 ust. 1 dyrektywy 93/13 jedynie warunek umowy zawartej między przedsiębiorcą a konsumentem, który nie był indywidualnie negocjowany, może stanowić przedmiot kontroli sądowej jego ewentualnie nieuczciwego charakteru.

Artykuł 3 ust. 2 tej dyrektywy uściśla, że warunki umowy zawsze zostaną uznane za niewynegocjowane indywidualnie, jeżeli zostały sporządzone wcześniej przez przedsiębiorcę, a konsument nie miał w związku z tym wpływu na ich treść, zwłaszcza jeśli zostały przedstawione konsumentowi w formie uprzednio sformułowanej umowy standardowej.

Choć do sądu odsyłającego należy uwzględnienie wszystkich okoliczności, w których taki warunek został przedstawiony konsumentowi, w celu ustalenia, czy konsument mógł mieć wpływ na jego treść (zob. podobnie wyrok z dnia 9 lipca 2020 r., Ibercaja Banco, C-452/18), to Trybunał orzekł już jednak, że samo podpisanie umowy zawartej przez konsumenta z przedsiębiorcą, stanowiącej, że na jej mocy konsument ten akceptuje wszystkie warunki umowne sporządzone uprzednio przez przedsiębiorcę, nie prowadzi do obalenia domniemania, zgodnie z którym takie warunki nie były indywidualnie negocjowane (postanowienie z dnia 24 października 2019 r., Topaz, C‑211/17).

Negocjowany charakter warunku znajdującego się w umowie kredytu zawartej między przedsiębiorcą a konsumentem nie może opierać się na zwykłym domniemaniu, bez wykazania, że w rzeczywistości konsument mógł negocjować ten warunek i w ten sposób mieć wpływ na jego treść.

Zmiana wprowadzona do warunku dotyczącego stóp procentowych, która wpisuje się w ogólną politykę renegocjowania umów kredytu hipotecznego o zmiennej stopie procentowej w celu dostosowania tego warunku do orzeczenia sądu najwyższego, może stanowić wskazówkę, że konsument nie mógł wywrzeć wpływu na treść warunku umownego sporządzonego uprzednio przez przedsiębiorcę.

Okoliczność, że konsument poprzedził podpis odręczną wzmianką wskazującą, iż zrozumiał on mechanizm tego samego warunku umownego, nie wystarcza do wykazania, że warunek ten był indywidualnie negocjowany (zob. podobnie wyrok z dnia 9 lipca 2020 r., Ibercaja Banco, C-452/18).

Wyrok TSUE z dnia 30 maja 2024 r., C-176/23

Standard: 82134 (pełna treść orzeczenia)

Zgodnie z art. 3 ust. 1 dyrektywy 93/13 kontrola nieuczciwego charakteru warunku umowy zawartej między przedsiębiorcą a konsumentem dotyczy warunków, które nie były indywidualnie negocjowane.

Artykuł 3 ust. 2 dyrektywy 93/13 uściśla, że warunki umowy zawsze zostaną uznane za niewynegocjowane indywidualnie, jeżeli zostały sporządzone wcześniej przez przedsiębiorcę, a konsument nie miał w związku z tym wpływu na ich treść, zwłaszcza jeśli zostały przedstawione konsumentowi w formie uprzednio sformułowanej umowy standardowej. W tym względzie Trybunał orzekał uprzednio, że są niewynegocjowanymi indywidualnie warunkami umownymi warunki, które są sporządzone w celu ich uogólnionego stosowania (wyrok z dnia 15 stycznia 2015 r., Šiba, C-537/13).

Powyższe przesłanki mogą zostać również spełnione w przypadku warunku zmierzającego do zmiany potencjalnie nieuczciwego warunku umowy zawartej pomiędzy tymi samymi stronami lub do uregulowania konsekwencji nieuczciwego charakteru tego warunku. Okoliczność, że nowe postanowienie umowne ma na celu zmianę wcześniejszego warunku umowy, który nie został wynegocjowany indywidualnie, nie zwalnia sądu krajowego z obowiązku zbadania, czy konsument rzeczywiście nie miał wpływu, w rozumieniu art. 3 ust. 2 dyrektywy 93/13, na treść tego nowego warunku.

Wyrok TSUE z dnia 9 lipca 2020 r., C-452/18

Standard: 82522 (pełna treść orzeczenia)