Zakres kompetencji kuratora osoby prawnej (art. 42 k.c.)

W doktrynie sporne jest, czy § 2 art. 42 k.c. odczytywany powinien być jako określający dyrektywy, którymi kierować powinien się kurator (tak M. Barczak, Kurator, s. 32), czy zakres jego kompetencji. W orzecznictwie paragraf ten traktowany jest jako wyznaczający możliwy zakres kompetencji kuratora (tak Sąd Najwyższy w uchwale z 08.03.2012 r., III CZP 95/11, OSNC 2012, nr 11, poz. 125). Stanowisko to Sąd Okręgowy w składzie rozpoznającym sprawę w pełni podziela. Kurator ustanawiany jest w celu przywrócenia prawidłowego funkcjonowania organów osoby prawnej, dlatego zakres jego kompetencji powinien ograniczać się do działań podejmowanych w celu powołania organów, a nie ich zastępowania. W praktyce problem ten rozwiązywany jest przez wydanie zaświadczenia, w którym sąd ustanawiający kuratora określa zakres jego uprawnień (art. 604 k.p.c.).

Kurator nie może samodzielnie powołać organów osoby prawnej (zarządu i rady nadzorczej), może jedynie zwołać posiedzenie organu (np. walnego zgromadzenia w spółce akcyjnej, zgromadzenia wspólników w spółce z ograniczona odpowiedzialnością), które dokona wyboru (tak też Sąd Najwyższy w wyroku z 07.05.2004 r., III CK 249/03, OSNC 2005, nr 5, poz. 87; podobnie M. Pazdan, w: K. Pietrzykowski, Komentarz, 2015, t. I, art. 42, Nb 6, s. 181; E. Gniewek, w: E. Gniewek, P. Machnikowski, Komentarz, 2016, art. 42, Nb 3, s. 9; M. Barczak, Kurator, s. 32).

Kurator jest umocowany przede wszystkim do czynności skierowanych na doprowadzenie do takiego stanu, aby osoba prawna mogła zgodnie z art. 38 k.c. działać przez swoje organy, czyli do czynności zmierzających do wyłonienia przez osobę prawną na właściwych dla niej zasadach brakujących jej organów. Ponadto zgodnie z art. 42 § 2 k.c. umocowanie kuratora może objąć - na wypadek niemożności przywrócenia osobie prawnej możliwości działania przez organy - czynności skierowane na likwidację osoby prawnej. Chodzi tu o ogół czynności nieodzownych do likwidacji osoby prawnej, czyli do jej wyeliminowania z obrotu prawnego w drodze odpowiedniego postępowania, ze względu na niemożność wyłonienia organów potrzebnych do działania.

Wbrew stanowisku Sądu I instancji, w zakresie kompetencji nadanych kuratorowi spółki na mocy art. 42 § 2 k.c. mieści się uprawnienie do zwołania zgromadzenia wspólników spółki, jeżeli jest ono uprawnione do powołania zarządu.

Wyrok SO w Łodzi z dnia 9 czerwca 2017r., XIII Ga 1275/16

Standard: 8265 (pełna treść orzeczenia)

Kuratorowi udzielono uprawnienia do występowania w imieniu osoby prawnej w każdej sytuacji, w której istnieje konieczność urzeczywistnienia powierzonych mu zadań względem podmiotu pozostającego pod kuratelą. Wprawdzie zakres kompetencji kuratora jest ograniczony do czynności wymienionych w art. 42 § 2 k.c., niemniej jednak judykatura wyraźnie skłania się do interpretacji tego zakresu w kontekście czynności niezbędnych z punktu widzenia urzeczywistnienia celów, do osiągnięcia których mają zmierzać działania kuratora określone w tym przepisie (por. uchwała SN z 05.12.2014 r., III CZP 101/14; post. SN z 30.05.2008 r., III CZP 40/08 i uchwała SN z 08.03.2012 r., III CZP 95/11).

Wyrazem tej tendencji jest również uznanie art. 42 § 2 k.c. za samoistną podstawę prawną dla uprawnień kuratora do wszczęcia procedury likwidacji osoby prawnej (tak uchwała SN z 08.03.2012 r., III CZP 95/11). Jeżeli więc jednym z celów kurateli ustanowionej na podstawie art. 42 k.c. jest likwidacja osoby prawnej, w razie niemożności wyłonienia organów potrzebnych do działania, to urzeczywistnienie tego celu zakłada - jak wyjaśnił Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 30 maja 2008 r., III CZP 40/08 - uprawnienie kuratora do podjęcia czynności niezbędnych z punktu widzenia tego celu.

Postanowienie SO w Szczecinie z dnia 22 stycznia 2016 r., VIII Ga 405/15

Standard: 36816 (pełna treść orzeczenia)