Wypadek przy pracy na drodze praca - dom

Droga do pracy rozpoczyna się z chwilą opuszczenia przez pracownika mieszkania (zamknięcia drzwi domu) i kończy się na granicy terenu władztwa zakładu pracy, natomiast droga z pracy do domu rozpoczyna się po przekroczeniu bramy zakładu pracy i wiedzie do progu domu (mieszkania) pracownika. (wyrok SN z dnia 20 listopada 2014 r., I UK 120/14).

Wyrok SN z dnia 23 marca 2017 r., I UK 131/16

Standard: 62872 (pełna treść orzeczenia)

Ochrona ubezpieczeniowa wynikająca z ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (jednolity tekst: Dz. U. z 2009 r. Nr 167, poz. 1322) obejmuje zdarzenia mające miejsce na terenie zakładu pracy, także przed rozpoczęciem wykonywania pracy.

Wytyczenia granicy pomiędzy drogą do (lub z) pracy a miejscem pracy (i w konsekwencji tego - stosownej kwalifikacji zdarzenia jako wypadku w drodze albo przy pracy oraz objęcia ochroną w ramach ubezpieczenia wypadkowego lub rentowego) dokonywać należy w oparciu o kryterium przestrzenne (gdzie doszło do zdarzenia). Kryterium funkcjonalne – charakter czynności, podczas których nastąpiło dane zdarzenie i ich związek z pracą (okoliczności wskazane w art. 3 ust. 1 pkt 1 – 3 ustawy wypadkowej) - służy bowiem (i to w drugiej kolejności) do oceny, czy dane zdarzenie ma charakter wypadku przy pracy. Tymczasem definicja wypadku w drodze do lub z pracy odwołuje się do zamkniętego (choć nieostro zdefiniowanego) katalogu dróg chronionych, milcząco zakładając, że przemierzanie drogi do lub z pracy wiąże się z wykonywaniem pracy.

Za stosowaniem kryterium przestrzennego przemawia też specyfika ubezpieczenia wypadkowego – pracodawca odpowiada za szkody, które poniósł pracownik w związku z wykonywaniem pracy, co obejmuje także przebywanie w sferze interesów pracodawcy w celu wykonywania czynności zmierzających do realizacji zadań pracodawcy, do których pracownik zobowiązał się w umowie o pracę (por. wyrok SN z dnia 7 sierpnia 1997 r., II UKN 245/97). Znaczenie ma więc to, że pracownik znajduje się już (jeszcze) na terenie zakładu pracy. Zgodnie bowiem z art. 207 k.p. podstawowym obowiązkiem pracodawcy jest odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy, a nie tylko w miejscu wykonywania czynności przez danego pracownika.

Przyjęcie kryterium przestrzennego (teren zakładu pracy) pozwala na jednoznaczne rozgraniczenia wypadków w drodze do lub z pracy oraz wypadków przy pracy niezależnie od wielkości i rodzaju pracodawcy. Nawiązując do ocenianych stanów faktycznych można bowiem wskazać na odpowiedzialność pracodawcy za należyte utrzymanie stanu technicznego dróg wewnętrznych i parkingów położonych na terenie zakładu, pozostających w jego zarządzie. Odpowiedzialność ta nie obejmuje natomiast dróg publicznych. Kryterium przestrzenne może być także pomocne w ocenie sytuacji, w których w jednym budynku swoje siedziby ma wielu pracodawców (biurowce). W takiej sytuacji zakładem pracy jest wydzielona na potrzeby danego pracodawcy część budynku, nie będą natomiast nimi wspólne części (korytarze, parkingi, windy itp.).

Niezrozumiała jest podjęta przez Sąd Okręgowy próba zerwania normatywnego związku z pracą zdarzenia zaistniałego na terenie zakładu pracy i w czasie wyznaczonym przez pracodawcę jako czas pracy, przez odmowę przypisania charakteru zwykłych czynności pracowniczych takim zachowaniom, jak poruszanie się i zaparkowanie pojazdu, którym pracownik przybył do zakładu, opuszczanie tego pojazdu czy przemierzanie drogi z parkingu do miejsca wykonywania kolejnych czynności (np. potwierdzenie obecności w zakładzie, przebranie się w szatni i wreszcie podjęcie pracy na wyznaczonym stanowisku). Spełnienie tychże kwestionowanych przez Sąd Okręgowy czynności jest nieodzowne, aby pracownik mógł przystąpić do realizacji swoich obowiązków pracowniczych

Uchwała SN z dnia 7 lutego 2013 r., III UZP 6/12

Standard: 62795 (pełna treść orzeczenia)

Wypadek jakiemu uległ pracownik w czasie przerwy w drodze z pracy, która nie była drogą najkrótszą lub najdogodniejszą komunikacyjnie, nie jest wypadkiem w drodze z pracy do domu.

Nieprzewidywalna różnorodność stanów faktycznych, które mogą obejmować życiowo uzasadnione potrzeby pracowników, nie pozwalała na sformułowanie uniwersalnej i abstrakcyjnej definicji przerw w drodze do lub z pracy, które byłyby życiowo uzasadnione. Ocenę tej przesłanki pozostawia się sądom, odwołując się do racjonalizmu, doświadczenia życiowego oraz poczucia sprawiedliwości sędziów orzekających w konkretnej sprawie. 

Wyrok SN z dnia 21 września 1999 r., II UKN 110/99

Standard: 36393 (pełna treść orzeczenia)

Wypadkiem w drodze z pracy do domu jest zdarzenie nagłe, wywołane przy- czyną zewnętrzną, zaistniałe w drodze między miejscem wykonywania pracy a miejs- cem zamieszkania pracownika, jeżeli droga ta była najkrótsza i nieprzerwana (art. 6 ustawy wypadkowej w związku z § 14 rozporządzenia Ministra Pracy, Płac i Spraw Socjalnych z dnia 17 października 1975 r. w sprawie zasad i trybu orzekania o uszczerbku na zdrowiu oraz wypłacania świadczeń z tytułu wypadku przy pracy, w drodze do pracy i z pracy oraz z tytułu chorób zawodowych, Dz.U. Nr 36, poz. 199). Kolizja drogowa z dnia 23 stycznia 1996 r. była zdarzeniem nagłym spowodowanym przyczyną zewnętrzną. W rozpoznawanej sprawie okoliczność ta nie jest kwestiono- wana, podobnie jak ustalenie, że wypadek zdarzył się w drodze między siedzibą pra- codawcy a miejscowością zamieszkania Lecha J. Między wypadkiem i powrotem męża wnioskodawczyni z pracy zachodzi niewątpliwie związek fizyczny. Taki fizyczny związek nie wystarcza jednak sam przez się do zakwalifikowania zdarzenia jako wy- padku w drodze z pracy do domu. Trafnie zwrócił uwagę Sąd pierwszej instancji, że związek zdarzenia z pracą ma charakter normatywny. O tym czy nastąpiło ono w drodze z pracy nie decyduje zatem faktyczne, fizyczne pokonywanie odległości z miejsca pracy do miejsca zamieszkania. Opuszczenie terenu zakładu musi wynikać z zakończenia pracy, z zaprzestania wykonywania obowiązków pracowniczych - zwyk- łych, poleconych przez przełożonych lub innych, wykonywanych w interesie praco- dawcy. Picie alkoholu w zakładzie pracy w czasie przeznaczonym na wykonywanie obowiązków pracowniczych powoduje zerwanie związku wypadku z pracą. Nawet wówczas, gdyby nietrzeźwy pracownik pracę faktycznie świadczył. „Pracą” w rozu- mieniu art. 6 ustawy wypadkowej nie jest samo przebywanie w zakładzie pracy, fi- zyczna tam obecność pracownika, ale pozostawanie pracownika w dyspozycji pra- codawcy. Warunkiem pozostawania w dyspozycji pracodawcy jest gotowość pracow- nika do pracy - subiektywny zamiar wykonywana pracy i obiektywna możliwość jej świadczenia. Nietrzeźwość pracownika wyłącza z istoty rzeczy jego gotowość do pracy. Pracodawca nie tylko nie może w takim przypadku dysponować osobą pra- cownika, ale zobowiązany jest odmówić dopuszczenia go do pracy. Stwierdzone u Lecha J. stężenie alkoholu we krwi wynoszące po około 20 minutach od opuszczenia terenu zakładu pracy 1,56 promile jednoznacznie dowodzi zerwania związku drogi do domu z pracą, a w konsekwencji także związku z pracą wypadku w drodze do domu. Lech J. uległ śmiertelnemu wypadkowi wracając z miejsca przeznaczonego na wy- konywanie pracy, ale nie z miejsca wykonywania pracy.

Wyrok SN z dnia 1 grudnia 1998 r., II UKN 355/98

Standard: 23486 (pełna treść orzeczenia)

Pracownik odbywający drogę do pracy lub z pracy własnym samochodem nie przerywa tej drogi, jeśli usuwa usterkę samochodu i w trakcie tej czynności ulega wypadkowi. Zdarzenie jest wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy, niezależnie od tego, do kogo należał teren, na którym nastąpiło.

Przepisy ustawy wypadkowej oraz rozporządzenia nie określają początku i końca drogi do pracy i z pracy. W doktrynie jednak i w dotychczasowym orzecznictwie przyjmuje się, że droga ta rozpoczyna się z chwilą opuszczenia przez pracownika drzwi domu (mieszkania), w którym mieszka lub bramy zakładu pracy i kończy się również w tych samych okolicznościach (wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 9 grudnia 1994 r., II URN 40/94 - OSNAPiUS 1995 nr 9 poz. 113, z dnia 24 stycznia 1997 r., II UKN 57/96 - OSNAPiUS 1997 nr 18 poz. 347).

Wyrok SN z dnia 22 stycznia 1998 r., II UKN 462/97

Standard: 20125 (pełna treść orzeczenia)

Przerwa w odbywaniu przez pracownika drogi z pracy do domu związana z udziałem w spotkaniu towarzyskim, wyłącza możliwość uznania zdarzenia za wypadek w drodze z pracy (art. 41 ustawy z dnia 12 czerwca 1975 r. o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych - jednolity tekst: Dz.U. z 1983 r. Nr 30, poz. 144 ze zm. w związku z § 14 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 17 października 1975 r. w sprawie zasad i trybu orzekania o uszczerbku na zdrowiu oraz wypłacania świadczeń z tytułu wypadków w drodze i z pracy - jednolity tekst: Dz.U. Nr 36, poz. 199).

Wyrok SN z dnia 10 grudnia 1997 r., II UKN 383/97

Standard: 33482 (pełna treść orzeczenia)

Wypadek, któremu wracający z pracy pracownik uległ na klatce schodowej budynku wielomieszkaniowego, przed wejściem do własnego mieszkania, jest wypadkiem w drodze z pracy do domu w rozumieniu art. 41 ust. 1 ustawy wypadkowej, jeżeli spełnione zostały dalsze warunki określone w art. 6 ust. 1 tej ustawy.

W doktrynie i orzecznictwie przyjmuje się, że droga ta zaczyna się z chwilą opuszczenia przez pracownika drzwi domu (mieszkania), w którym mieszka, lub bramy zakładu pracy i kończy się również na granicy terenu władztwa zakładu pracy, czy też progu domu (mieszkania) pracownika. W wyroku z dnia 9 grudnia 1994 r., II URN 40/94 (OSNAPiUS 1995 nr 9, poz. 113) Sąd Najwyższy wyjaśnił, że okoliczność, czy wypadek pracownika udającego się do pracy zdarzył się poza terenem zakładu pracy, czy po wejściu już na teren zakładu, ma istotne znaczenie dla oceny prawnej tego zdarzenia i określenia strony zobowiązanej do wypłacenia należnego odszkodowania.

Sąd Apelacyjny przyjął, że droga z pracy do domu zaczyna się z chwilą opuszczenia bramy zakładu pracy i kończy się z chwilą przekroczenia progu domu, w którym zamieszkuje pracownik. Należy podzielić ten pogląd na przykład w sytuacji, gdy pracownik jest właścicielem (współwłaścicielem), czy najemcą domu jednorodzinnego, w którym mieszka, wówczas przekroczenie progu takiego domu zakończy jego drogę z pracy do domu. Inaczej natomiast jest wówczas, gdy pracownik mieszka w domu wielorodzinnym i jedynie odrębne lokale, mieszkania są przedmiotem praw należących do poszczególnych mieszkańców.

Zdarzenie, któremu ulega wracający z pracy pracownik na klatce schodowej takiego wielomieszkaniowego budynku, jeszcze przed wejściem do własnego mieszkania, jest wypadkiem w drodze z pracy do domu w rozumieniu art. 41 ust. 1 ustawy wypadkowej, bowiem pracownik nie przekroczył jeszcze progu swego mieszkania, potocznie nazywanego domem.

Wyrok SN z dnia 24 stycznia 1997 r., II UKN 57/96

Standard: 20124 (pełna treść orzeczenia)

Okoliczność, czy wypadek pracownika udającego się do pracy zdarzył się poza terenem zakładu pracy, czy po wejściu już na teren zakładu, ma istotne znaczenie dla oceny prawnej tego zdarzenia i określenia strony zobowiązanej do wypłacenia należnego odszkodowania.

Wyrok SN z dnia 9 grudnia 1994 r., II URN 40/94

Standard: 20126 (pełna treść orzeczenia)

Określenie "wypadek" oznacza zarówno wypadek przy pracy jak i wypadek w drodze do pracy lub z pracy.

Wyrok SN z dnia 25 października 1994 r., II URN 39/94

Standard: 20128 (pełna treść orzeczenia)

Pobicie pracownicy odbywającej drogę z pracy do domu jest wypadkiem w drodze z pracy, bez względu na przyczynę pobicia.

Uchwała SN z dnia 7 listopada 1980 r., III UZP 9/80

Standard: 31722 (pełna treść orzeczenia)

Wypadek, jakiemu uległ pracownik w drodze na zajęcia przewidziane programem studiów podyplomowych, na które został skierowany przez zakład pracy, jest - w rozumieniu § 15 pkt 4 rozporządzenia Ministra Pracy, Płac i Spraw Socjalnych oraz Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 17 października 1975 r. w sprawie zasad i trybu orzekania o uszczerbku na zdrowiu oraz wypłacania świadczeń z tytułu wypadku przy pracy, w drodze do pracy i z pracy oraz z tytułu chorób zawodowych (Dz. U. Nr 36, poz. 199) - wypadkiem w drodze do pracy.

Wypadek, jakiemu uległ mąż wnioskodawczyni, udając się na zajęcia studium podyplomowego, nie pozostaje w związku przyczynowym z wykonywaniem zwykłych czynności w rozumieniu wyżej dokonanej wykładni.

Nie osłabia tego zapatrywania fakt, że mąż wnioskodawczyni odbywał podróż do Warszawy na podstawie delegacji wystawionej przez zakład pracy i rozliczonej na podstawie przepisów uchwały nr 90 Rady Ministrów z dnia 27 kwietnia 1973 r. w sprawie diet i innych należności za czas podróży służbowych na obszarze kraju (M.P. Nr 22, poz. 127). 

Za przyjęciem powyższego zapatrywania przemawia zarówno gramatyczna, jak i celowościowa wykładnia wymienionego wyżej przepisu. Przez wyrażenie użyte w tym przepisie "studiów dla pracujących na podstawie skierowania" należy także - zdaniem Sądu Najwyższego - rozumieć studia podyplomowe, na które mąż wnioskodawczyni był przez pozwaną Spółdzielnię skierowany, a wypadek nastąpił w czasie podróży na zajęcia tego studium. Okoliczność zaś, że mąż wnioskodawczyni odbywał podróż na zajęcia studium podyplomowego własnym samochodem, nie wyłącza samo przez się uznania wymienionego wypadku za wypadek w drodze do pracy w rozumieniu § 15 wymienionego wyżej rozporządzenia Ministra Pracy, Płac i Spraw Socjalnych.

Uchwała SN z dnia 23 stycznia 1979 r., III PZP 15/78

Standard: 31500 (pełna treść orzeczenia)

W razie stwierdzenia, że upadek wywołany był wyłącznie przyczyną wewnętrzną mającą swe źródło w stanie chorobowym poszkodowanego, zdarzenie pozbawione jest cech wypadku w drodze do pracy. Natomiast w razie ewentualnego wystąpienia dodatkowej i współistniejącej przyczyny pochodzącej z zewnątrz zdarzeniu nie można by odmówić znamion wypadku w drodze z pracy do domu.

Wyrok SN z dnia 24 października 1978 r., III URN 26/78

Standard: 31496 (pełna treść orzeczenia)

Nie jest wypadkiem zrównanym z wypadkiem przy pracy w rozumieniu art. 6 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 12 czerwca 1975 r. o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz. U. Nr 20, poz. 105) wypadek, jakiemu uległ pracownik po zakończeniu podróży służbowej, chociażby wypadek ten zdarzył się w drodze do zakładu pracy w celu rozliczenia kosztów tej podróży. Wypadek taki - w zależności od konkretnej sytuacji - może być natomiast uznany za wypadek w drodze do pracy w rozumieniu art. 40 wymienionej wyżej ustawy, choćby nastąpił w czasie urlopu wypoczynkowego.

W zależności od okoliczności konkretnego przypadku, wypadek, jakiemu uległ pracownik udający się do zakładu pracy, chociażby w czasie urlopu wypoczynkowego, w celu załatwienia sprawy pozostającej w związku z pracą, np. w celu rozliczenia kosztów podróży służbowej po jej odbyciu, może być uznany za wypadek w drodze do pracy w rozumieniu art. 40 ust. 1 powołanej ustawy. Również i w tym celu należy stwierdzić, że okoliczność, iż pracownik w tym okresie korzystał z urlopu wypoczynkowego, nie odbiera takiemu wypadkowi cech wypadku w drodze do pracy w rozumieniu ustawy wypadkowej, która charakter tego wypadku wiąże wyłącznie z celem odbywania drogi do zakładu pracy.

Bez wpływu na tę ocenę pozostają inne okoliczności dotyczące stosunku zatrudnienia, np. korzystanie w tym czasie ze zwolnienia lekarskiego czy z urlopu wypoczynkowego. Pojęcia "w drodze do pracy" nie należy zacieśniać do sytuacji, gdy idzie o odbycie drogi do miejsca pracy, wyłącznie w celu podejmowania czynności, wchodzących w zakres wykonywanej stale pracy. Będzie nią także droga do zakładu pracy w celu załatwienia czynności pozostających w związku z pracą.

Uchwała SN z dnia 15 kwietnia 1977 r., III PZP 2/77

Standard: 31291 (pełna treść orzeczenia)

Wypadek śmiertelny, któremu uległ pracownik w drodze z nie będącej siedzibą zakładu pracy bazy tego zakładu, do której powrócił z delegacji służbowej, do miejsca swego zamieszkania, jest wypadkiem zrównanym z wypadkiem przy pracy w rozumieniu § 1 ust. 2 pkt 2 rozporządzenia Przewodniczącego Komitetu Pracy i Płac z dnia 25 lipca 1969 r. (Dz.U. Nr 23, poz. 170).

Uchwała SN z dnia 10 marca 1977 r., III PZP 1/77

Standard: 31288 (pełna treść orzeczenia)