Autonomia interpretacyjna sądu w postępowaniach karnoskarbowych
Odpowiedzialność karna za przestępstwo lub wykroczenie skarbowe (art. 1 k.k.s.) Samodzielność jurysdykcyjna sądu karnego (art. 8 k.p.k.)
Żeby zobaczyć pełną treść należy się zalogować i wykupić dostęp.
Odstępstwo od zasady samodzielności jurysdykcyjnej wyraża się nie tylko w konieczności respektowania konstytutywnego orzeczenia sądu cywilnego, ale także decyzji administracyjnej. Jeśli konkretna sytuacja prawna może być ukształtowana wyłącznie orzeczeniem sądu lub orzeczeniem organu administracji, a orzeczenia takiego brak, to sąd karny musi brać pod uwagę przy rozpoznawaniu sprawy karnej wynikające z tego faktu konsekwencje (por. wyrok SN z dnia 1 października 2009 r., w sprawie IVK 455/08).
Samodzielność jurysdykcyjna sądu karnego (art. 8 § 1kpk) nie uprawna do dokonywania dowolnych ustaleń w zakresie obowiązku podatkowego. Skoro ustalenie istnienia takiego obowiązku (bądź braku powinności) oraz wysokości podatku należy do organów skarbowych pod kontrolą sądu administracyjnego, to zapadające w odnośnym postępowaniu decyzje należy traktować jako rozstrzygnięcia "kształtujące stosunek prawny" (art. 8 § 2kpk) i uznawać za wiążące w postępowaniu karnym (wyrok SA w Krakowie z dnia 20 kwietnia 2000 r. w sprawie IIAKa 32/00).
Sąd Apelacyjny orzekający w niniejszej sprawie podziela wcześniejsze stanowisko zaprezentowane przez Sąd Apelacyjny w Lublinie, iż " w sytuacji, gdy decyzje podatkowe mają decydujące znaczenie dla ustalenia istnienia zobowiązania podatkowego, czy jego wysokości, rodzą po stronie podatnika określone skutki finansowe, zapadają w trybie odrębnych przepisów, przewidujących ich instancyjną kontrolę, w tym nadzwyczajny środek zaskarżenia, to należy je traktować jako rozstrzygnięcia "kształtujące stosunek prawny" w rozumieniu art. 8 § 2 kpk (postanowienie SA w Lublinie z dnia 17. 06. 2009 r. w sprawie IIAKz 334/09).
Podobnie też Sąd Apelacyjny w Białymstoku - "konieczność uwzględnienia treści orzeczenia sądu administracyjnego przez sąd karny może być konsekwencją tego, że orzeczenie to kształtuje konieczny element stanu faktycznego, decydujący o bycie przestępstwa lub wykroczenia. Jeśli konkretna sytuacja prawna została ukształtowana orzeczeniem sądu administracyjnego, to sąd karny musi brać pod uwagę przy rozpatrywaniu sprawy karnej wynikające z tego faktu konsekwencje" (wyrok SA w Białymstoku z dnia 6. 11. 2013 r. w sprawie IIAKo 100/13).
Także w doktrynie wskazuje się, że ani finansowy organ postępowania przygotowawczego, ani też sąd karny nie mogą we własnym zakresie, na potrzeby postępowania w sprawach o przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe, dokonać określenia wysokości takiego podatku, a w konsekwencji sporządzić akt oskarżenia.
Wprawdzie znane jest Sądowi Apelacyjnemu także i przeciwne stanowisko prezentowane w doktrynie, iż w kompetencji sądu jest ustalenie kwoty uszczuplonej należności podatkowej, zaś decyzji podatkowej sądy nie powinny traktować jako prejudykatu warunkującego prowadzenie postępowania (prok. I Pr. Z 2012 r. Nr 11, s. 9, z 2014 r. Nr 1, str. 110-111), ale jak trafnie się też przyjmuje: "zobowiązanie podatkowe jest skonkretyzowanym obowiązkiem podatkowym. Sąd karny nie ma kompetencji dla określenia zobowiązania podatkowego". W konsekwencji wskazuje się, i słusznie, że "pomiędzy wymagalnym zobowiązaniem podatkowym określonym w decyzji podatkowej a pojęciami uszczuplonego lub narażonego na uszczuplenie podatku, należności publicznoprawnej i pokrewnymi w kontekście wyczerpania znamion konkretnych przestępstw karnoskarbowych nie istnieje zależność tego rodzaju, że to pierwsze wypełnia konieczną treścią pozostałe".
Wyrok SA w Lublinie z dnia 14 marca 2017 r., II AKa 188/16
Standard: 23498 (pełna treść orzeczenia)
Pojawił się w orzecznictwie kierunek, że sąd karny jest związany decyzją podatkową pozostającą pod kontrolą sądu administracyjnego (wyrok SA w Krakowie z dnia 20 kwietnia 2000r., II AKa 32/00). To jednak stanowisko wydaje się odosobnione (przeciwnie: wyrok SN z dnia 10 października 2007r., III KK 25/07, OSNwSK 2007/1/2200, wyrok SN z dnia 29 października 2015r., IV KK 187/15). Należy w tej sprawie podzielić te zastrzeżenia wskazując ważne okoliczności. Po pierwsze postępowanie podatkowe wolne jest od określenia zawinienia podatnika. Dla ustalenia powstania zobowiązania podatkowego obojętne jest, czy można podatnikowi przypisać winę umyślną, jakkolwiek rozumianą. Nie ma to znaczenia dla określenia kwestii zobowiązania podatkowego w postępowaniu administracyjnym. Inaczej rzecz wygląda w stosunku do postępowania karnego skarbowego. Kwestie te są oczywiste i sąd rejonowy nie będzie przytaczał zupełnie oczywistych argumentów dotyczących tego, iż w wypadku braku zawinienia oskarżonego w postępowaniu karnym skarbowym nie można przypisać mu przestępstwa. Zupełnie inaczej w postępowaniu podatkowym jest rozłożony ciężar dowodów. Bierność oskarżonego w wykazywaniu swoich racji nie oznacza, że popełnił przestępstwo skarbowe. Znów bierność w postępowaniu podatkowym skutkuje tym, że nie wykazał on (udowodnił) swoich racji. Wszystko to jest rzecz jasna i nie ma potrzeby czynienia rozważań o charakterze akademickim.
W tej sprawie okoliczności te mają znaczenie. W toku postępowania podatkowego zakwestionowano faktury przyjęte (rozliczone) dla celów podatkowych przez M. Ł. (1). Zakwestionowanie tych faktur nie wynikało z kwestii czysto formalnych, a więc ich wadliwego wypełnienia, niezgodności faktury z prawem, bo dotyczyła ona czynności sprzecznych z prawem, czy też innych okoliczności np. brak podpisu, które by powodowały, że faktury nie mogą być przyjęte i rozliczone do celów podatkowych. Gdyby na takiej podstawie zakwestionowano w postępowaniu podatkowym faktury oskarżonego, w istocie można byłoby się zastanawiać, na ile te rozstrzygnięcie wiąże sąd karny. W tej jednak sprawie zakwestionowano faktury, albowiem w postępowaniu podatkowym przeprowadzono (dopuszczono) dowody z zeznań świadków (wyjaśnień podejrzanych), które to zeznania (wyjaśnienia) zanegowały treści faktur. Innymi słowy odrzucenie w postępowaniu podatkowym skuteczności rozliczenia faktur wynikało wprost z podważenia ich treści przez zeznania świadków (wyjaśnienia podejrzanych). W takiej sytuacji nie sposób uznać, iż takie rozstrzygnięcie organów podatkowych ma wiązać sąd karny. Sąd ten byłby zatem związany oceną dowodów i uznaniem, że wiarygodni są świadkowie i im należy przyznać prymat do ustaleń faktycznych. Jest bowiem tak, że dla ustaleń postępowania podatkowego nie ma znaczenia, czy oskarżony wiedział o owej wadliwości faktur, czy też nie wiedział. Nawet przyjęcie, że M. Ł. (1) nie miał świadomości, że czynności objęte fakturami nie zaistniały oznacza, że powstało zobowiązanie podatkowe. Analogiczna sytuacja w postępowaniu karnym będzie natomiast skutkowała niemożnością przypisania winy. Dlatego o ile w postępowaniu podatkowym zakwestionowano treść faktur VAT zeznaniami świadków (wyjaśnieniami podejrzanych), o tyle już w postępowaniu karnym, które wymaga wykazania winy umyślnej, samo takie odwołanie się do zeznań świadków (wyjaśnień podejrzanych) jest niewystarczające. Konieczne jest wykazanie, że o owej wadliwości faktur wiedział oskarżony. Innymi słowy ujmując rzecz wprost, jeśli świadkowie na potrzeby postępowania podatkowego zaznali, że zdarzenia gospodarcze, które dokumentują faktury, nie miały miejsca (i dowody te uznano), to przedmiotowe faktury nie mogą stanowić prawnie skutecznego środka rozliczeń podatkowych. Dla przypisania jednakże przestępstwa wykazać trzeba, iż sam oskarżony również wiedział o tym, iż owe faktury dokumentowały zdarzenia nierzeczywiste, które nie zaistniały. Brak takiego wykazania skutkuje niemożnością przypisania winy umyślnej. Zasada domniemania niewinności nie zostanie obalona tylko dlatego, że co innego na temat faktur zeznał świadek i nie zostanie wykazane, iż o wszystkim tym wiedział oskarżony. Z tego też powodu w tej sprawie nie można uznać, iż zapadła wobec M. Ł. (1) decyzja podatkowa wiąże sąd rejonowy. Taką też praktykę od wielu lat prezentuje Sąd Okręgowy w Płocku, który wielokrotnie wskazywał, iż choćby fakt oczekiwania sądu karnego na decyzję podatkową nie stanowi podstawy do zawieszenia postępowania karnego skarbowego. Fakt niezwiązania sądu decyzjami podatkowymi, czy to organu podatkowego, czy to sądu administracyjnego wskazuje wobec tego, że nie ma potrzeby szczegółowego odwoływania się do poszczególnych decyzji.
Wyrok SR w Ciechanowie z dnia 15 września 2016 r., II K 262/15
Standard: 7986 (pełna treść orzeczenia)