Ustanowienie tłumacza dla osoby niewładającej w wystarczającym stopniu językiem polskim (art. 5 u.s.p)

Przepis art. 5 ustawy o ustroju sądów powszechnych stanowi, że językiem urzędowym przed sądami jest język polski, a osoba niewładająca w wystarczającym stopniu językiem polskim ma prawo do występowania przed sądem w znanym przez nią języku i bezpłatnego korzystania z pomocy tłumacza.

Do zapewnienia rzetelności procesu sądowego oraz wypełnienia obowiązku określonego w art. 5 ustawy o ustroju sądów powszechnych konieczne było co najmniej pouczenie strony powodowej nie znającej języka polskiego w stopniu dostatecznym o przysługującym jej prawie korzystania z pomocy tłumacza.

Brzmienie przytoczonego przepisu art. 5 § 2 ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych nakazuje przyjąć, że ustanowienie tłumacza jest dla sądu wiążące w tym sensie, iż sąd, stwierdzając okoliczność nieposługiwania się przez cudzoziemca w wystarczający sposób językiem urzędowym sądu, zobowiązany jest zapewnić udział tłumacza w postępowaniu. Przyjąć bowiem trzeba, że jeżeli nieznajomość języka polskiego przez stronę jest oczywista, sąd pierwszej instancji powinien ustanowić dla niej tłumacza z urzędu już na samym początku postępowania dla zapewnienia jej czynnego udziału w procesie sądowym i to bez składania przez nią wniosku o przyznanie tłumacza. Ustanowienie tłumacza służyć ma przede wszystkim temu, by działania procesowe podejmowane przez sąd były dla osoby nieznającej języka polskiego zrozumiałe, a także by miała ona realną (faktyczną) możliwość udziału w postępowaniu, wyrażającą się w aktywnym kształtowaniu przez stronę postępowania swojej sytuacji procesowej.

W kontekście celów, którym ma służyć regulacja zawarta w art. 5 § 2 ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych, Trybunał Konstytucyjny w jednym ze swoich orzeczeń w sposób wyraźny podkreślił, że realizacja przepisu stanowiącego o wymaganiu ustanowienia tłumacza dla osoby niewładającej w wystarczającym stopniu językiem polskim stanowi warunek wstępny prawidłowego wymiaru sprawiedliwości i rzetelności procesu sądowego, którego uczestnik ma zapewnioną możliwość świadomego w nim udziału (uchwała z dnia 14 maja 1997 r., W 7/96, OTK-ZU 1997, nr 2, poz. 27). Na aktualność tej uchwały wskazał Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 39.10.2008r. w sprawie II OSK 1097/07.

Uchybienie sądu w postaci braku ustanowienia tłumacza dla strony pozwanej miało wpływ na możność działania w postępowaniu i w efekcie spowodowało, że strona nie mogła skutecznie bronić swych praw w procesie. Stwierdzić przy tym należy, iż wadliwość ta występowała w ciągu całego postępowania przed sądem I instancji, w tym również w postępowaniu bezpośrednio poprzedzającym wydanie wyroku.

Zważywszy na powyższe uznać należy, iż zasadny jest apelacyjny zarzut dotyczący wystąpienia w sprawie przesłanki nieważności postępowania sądowego wymienionej w art. 379 pkt. 5 k.p.c. z powodu pozbawienia skarżącej możności obrony jej praw.

Wyrok SO w Kaliszu z dnia 6 listopada 2014 r., V Pa 42/14

Standard: 7971 (pełna treść orzeczenia)