Przewłaszczenie na zabezpieczenie

Umowa przewłaszczenia na zabezpieczenie wykształciła się w obrocie (art. 55 k.z., art. 3531 k.c.) w odpowiedzi na słabości typowych zabezpieczeń rzeczowych, w szczególności zastawu zwykłego (por. uchwała pełnego składu Izby Cywilnej SN z dnia 10 maja 1948 r., C. Prez. 18/48). Od początku rozwoju tej instytucji eksponowany jest jej zabezpieczający cel, stanowiący przyczynę, dla której dłużnik przenosi na wierzyciela prawo własności.

Przenosząc własność na wierzyciela dłużnik nie zmierza do definitywnego wyzbycia się przedmiotu zabezpieczenia, co jest wiadome wierzycielowi. Przedmiot zabezpieczenia pozostaje zazwyczaj w posiadaniu dłużnika, co pozwala dłużnikowi na jego dalsze gospodarcze wykorzystanie i uzyskiwanie pożytków. Celem wierzyciela nie jest natomiast definitywne uzyskanie prawa własności przedmiotu zabezpieczenia, lecz uzyskanie zwrotu kredytu lub pożyczki. Na wypadek, gdyby do zwrotu kredytu lub pożyczki nie doszło, wierzyciel uzyskuje jednak zabezpieczenie, polegające na możliwości zaspokojenia się z rzeczy, która stała się jego własnością.

Zabezpieczający cel umowy przewłaszczenia na zabezpieczenie i brak po stronie dłużnika woli definitywnego wyzbycia się własności są akcentowane konsekwentnie w orzecznictwie Sądu Najwyższego (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 13 maja 2011 r., V CSK 360/10, niepubl. i z dnia 12 lutego 2016 r., II CSK 815/14,

Wyrok SN z dnia 25 lutego 2022 r., II CSKP 87/22

Standard: 69078 (pełna treść orzeczenia)

Przewłaszczenie na zabezpieczenie jest niesformalizowanym prawnie rodzajem zabezpieczenia wierzytelności polegającym na przeniesieniu przez dłużnika prawa własności swojej rzeczy na wierzyciela. Z uwagi na fakt, że przewłaszczenie i jego wykonanie w formie prawnej nie jest ujęte przepisami w polskim prawie (wyjątkiem jest art. 101 ustawy Prawo bankowe - Dz.U. z 2019 r., poz. 2357 - dopuszczający taką formę zabezpieczenia wierzytelności banku poprzez przeniesienie własności rzeczy ruchomych lub papierów wartościowych), podmioty gospodarcze stosują inne rozwiązania, których celem jest zabezpieczenie wierzytelności na nieruchomości.

Uznanie przewłaszczenia na nieruchomości za możliwe na gruncie polskich przepisów znalazło poparcie w dwóch orzeczeniach SN z 29 maja 2000 r., III CKN 246/00 oraz z 8 marca 2002 r., III CKN 748/00.)

Wyrok SN z dnia 13 października 2020 r., II UK 134/19

Standard: 60097 (pełna treść orzeczenia)