Nowacja; odnowienie (art. 506 § 1 k.c.)

Kodeks cywilny nie stanowi wyraźnie – w przeciwieństwie do art. 264 ‎§ 2 K.z. – że zmiany w zobowiązaniu dotyczące jedynie czasu, miejsca lub sposobu spełnienia świadczenia oraz zmiany w zabezpieczeniu, oprocentowaniu lub innych dodatkowych świadczeniach, jak również wystawienie nowego dokumentu, ‎nie stanowią same przez się odnowienia, jednakże w literaturze i w orzecznictwie przyjmuje się, że zmiany podobne do wymienionych w art. 264 § 2 k.z. nie mogą być uznane także na gruncie przepisów Kodeksu cywilnego za odnowienie (wyroki SN: z 3 lutego 1995 r., II CRN 160/94; z 30 stycznia 2007 r., ‎IV CSK 356/06; z 20 sierpnia 2009 r., II CSK 97/09).

Nowację zobowiązania stanowi zazwyczaj zmiana tak daleko idąca, że nowa konstrukcja ma inny charakter i nie mogą już do niej mieć zastosowania przepisy regulujące dotychczasowy rodzaj stosunku prawnego. Równocześnie jednak z art. 506 § 2 zd. 1 K.c. można wyciągnąć wniosek, że decydujące znaczenie dla stwierdzenia, czy doszło do odnowienia, należy przypisać woli stron.

Cechą konstytutywną odnowienia jest związek między dawnym a nowym zobowiązaniem, zatem odnowienie nie dojdzie do skutku, jeżeli dawne zobowiązanie nie powstało lub wygasło; nie można bowiem umorzyć nieistniejącego zobowiązania (m.in. wyroki SN: z 26 lutego 1998 r., I CKN 526/97; z 30 września 2004 r., IV CK 52/04; z 9 maja 2019 r., I CSK 242/18; z 29 czerwca 2021 r., V CSKP 76/21).

Wyrok SN z dnia 6 maja 2022 r., II CSKP 185/22

Wyrok SN z dnia 6 maja 2022 r., II CSKP 185/22

Standard: 65983 (pełna treść orzeczenia)

Zgodnie z art. 506 § 1 k.c. odnowienie ma miejsce, jeżeli w celu umorzenia zobowiązania dłużnik zobowiązuje się za zgodą wierzyciela spełnić inne świadczenie albo nawet to samo świadczenie, lecz z innej podstawy prawnej. W takiej sytuacji dotychczasowe zobowiązanie wygasa, a w jego miejsce pojawia się nowe.

Przyjmuje się, że odnowienie jest czynnością kauzalną, co oznacza, iż powstanie nowego zobowiązania jest uzależnione od istnienia dotychczasowego. Nie jest jednak konieczne, by nowe zobowiązanie odpowiadało dotychczasowemu co do wysokości. Z treści przepisu można nawet wyciągnąć wniosek przeciwny. Jeżeli jedna z postaci odnowienia polega na tym, że dłużnik ma spełnić inne świadczenie, naturalne jest, że wartość tego świadczenia może być różna od wartości świadczenia dotychczasowego, a odmienne wnioski należy uznać za nietrafne. 

Wyrok SN z dnia 9 maja 2019 r., I CSK 242/18

Standard: 64194 (pełna treść orzeczenia)