Przywłaszczenie autorstwo albo wprowadzenie w błąd co do autorstwa utworu (art. 115 Pr.Aut.)

Przepis art. 115 ust. 3 Pr.Aut. nie jest, wbrew przytaczanemu przez sąd stanowisku doktryny pozbawiony zespołu znamion czynu zabronionego i pozwala rozpoznać, jakie zachowania będą podlegać karze, ponieważ znamiona te można zrekonstruować w toku wykładni jako naruszenie cudzych praw autorskich lub praw pokrewnych w celu osiągnięcia korzyści majątkowej. Działanie tego rodzaju, niezależnie od sposobu, podlega penalizacji.

Dla zaistnienia przestępstwa nie jest istotne, w jaki sposób następuje naruszenie praw autorskich lub praw pokrewnych. Ważne jest, że doszło do naruszenia tych praw i miało to miejsce w celu osiągnięcia korzyści majątkowej" (postanowienie z 21 października 2009 r.). Stąd w wypadku kwestionowanego przepisu sięgnięcie przez ustawodawcę do pojęć niedookreślonych wynika z charakteru regulacji prawnoautorskiej, stosowanej w warunkach dynamicznych zmian doby nowych technologii. Wprowadzanie takich przepisów kodeksowych uzasadnia charakter regulacji i funkcja przepisów karnych.

Dobrem chronionym przez art. 115 ust. 3 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych jest "ojcostwo" utworu i artystycznego wykonania. Ochronie podlega więc relacja między autorem a jego dziełem, w którą godzą zarówno działania sprawcy wymienione w art. 115 ust. 1 i 2 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, jak i inne naruszenia prawa autorskiego, które dokonane zostały w celu osiągnięcia korzyści majątkowej.

Kwestionowany przepis nie ma jedynie funkcji gwarancyjnej dla autora. Już w przedwojennym orzecznictwie wskazywano na dwoistą właściwość szkodzenia interesom twórcy i publiczności, jeśli chodzi o przestępstwa ujęte w ustawie z dnia 29 marca 1926 r. o prawie autorskim (Dz. U. z 1935 r. Nr 36, poz. 260, ze zm.).

Orzekający na podstawie wskazanej ustawy Sąd Najwyższy, w związku z wystawieniem i trzymaniem na sprzedaż obrazów, będących falsyfikatami z podrobionymi inicjałami i podpisem danego artysty, przyjął, że "[w]kroczenia w wyłączne prawa twórcy godzą prawie zawsze łącznie w interesy duchowe autora oraz interes społeczeństwa, wprowadzonego, jak w niniejszym przypadku w błąd co do pochodzenia utworu od tego czy owego autora" (wyrok SN z 31 stycznia 1935 r., akt I K 739/34).

Funkcja przepisów karnych prawa autorskiego jest więc przede wszystkim funkcją ogólnoprewencyjną, sprowadzającą się do odstraszenia innych podmiotów od naruszenia prawa autorskiego, oraz funkcją prewencji indywidualnej. Prewencja ogólna jako funkcja przepisów karnych prawa autorskiego jest ściśle związana ze sposobem ich stosowania przez organy wymiaru sprawiedliwości.

Statystyki potwierdzają, że na gruncie kwestionowanego art. 115 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych nie zachodzi obawa jego nadużywania. Zgodnie z informacją Prokuratora Generalnego, z danych przekazanych przez 11 prokuratur apelacyjnych w Polsce wynika, że w okresie od 2008 r. do końca pierwszego półrocza 2013 r. wszczęto 239 postępowań na podstawie art. 115 ust. 3 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, z czego w 42 wypadkach skierowano akty oskarżenia. Na rozprawie wyjaśnił on również, że "Z tego sądy uznały 28 za prawidłowe i zasadne i mamy 28 wyroków skazujących, 11 wyroków o umorzeniu oraz 4 uniewinnienia. Ale w trakcie postępowania przygotowawczego o te przestępstwa 200 pozostało w prokuraturze". Statystykę tą potwierdza stanowisko Forum Prawa Autorskiego z 9 grudnia 2013 r., w którym wskazano, że wśród 678 osób prawomocnie osądzonych i skazanych w 2012 r. za przestępstwa określone w ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych jedynie w odniesieniu do 4 osób podstawą był art. 115 ust. 3 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (zob. www.prawoautorskie.gov.pl). W żaden sposób nie zostało więc wykazane niebezpieczeństwo dowolności orzekania przez sądy ani że przepis ten stanowi narzędzia nacisku aparatu państwowego na obywateli.

Wyrok TK z dnia 17 lutego 2015 r., K 15/13

Standard: 3999 (pełna treść orzeczenia)