Ciężar dowodu; domniemania faktyczne; dowód prima facie; związek przyczynowy w procesach medycznych

W procesach medycznych dotyczących szkód na osobie, z uwagi na przeszkody natury dowodowej, w orzecznictwie Sądu Najwyższego dopuszczono, że wobec niemożności wykazania związku przyczynowego w sposób pewny, do jego przyjęcia wystarczy, że jest on ustalony z dostateczną (wysoką, znaczną, przeważającą) dozą prawdopodobieństwa. Ilekroć zachodzi prawdopodobieństwo wysokiego stopnia, iż przyczyna szkody leży po stronie placówki medycznej, związek przyczynowy uznać należy za ustalony, rzeczą pozwanego zaś staje się wykazanie wysokiego stopnia prawdopodobieństwa, iż do szkody mogło dojść w innej sytuacji (tak SN w wyroku z 30 czerwca 2021 r., II CSKP 95/21)

Wyrok SN z dnia 20 lutego 2024 r., II CSKP 1271/22

Standard: 83532 (pełna treść orzeczenia)

Ocena stopnia prawdopodobieństwa koniecznego do stwierdzenia związku przyczynowego między zdarzeniem kauzalnym a szkodą, stanowi kwestię prawną, należącą do kompetencji sądu, nie zaś biegłego. Sąd nie jest zatem związany sformułowaniem konkluzji opinii, w której biegły posługuje się zwrotami ocennymi (np. „być może”, „nie można wykluczyć”, „prawdopodobny”, „wysoce prawdopodobny” itp.). O tym, czy w okolicznościach sprawy wykazano, że szkoda stanowi normalne następstwo określonego działania lub zaniechania (art. 361 § 1 k.c.) decyduje sąd, odwołując się do oceny całokształtu materiału dowodowego. 

W sprawach związanych z konsekwencjami działania lub zaniechania lekarza lub podmiotu udzielającego świadczeń zdrowotnych, zważywszy na poważne przeszkody natury dowodowej związane z właściwościami wchodzących w grę procesów biologicznych, do przyjęcia związku przyczynowego wystarcza jego prawdopodobieństwo przy czym stopień tego prawdopodobieństwa jest określany w niejednolity sposób - jako „dość wysokie”, „odpowiednio wysokie” „wysokie” i „wysokie graniczące z pewnością”, lecz także „dostateczne”, „odpowiednie”, „przeważające” i „znaczne” [por. wyroki SN z dnia 22 lutego 2012 r., IV CSK 245/11, z dnia 5 czerwca 2014 r., I PK 304/13 i z dnia 30 czerwca 2021 r., II CSKP 95/21 oraz wyrok SN z dnia 14 października 1974 r., II CR 415/74 - „prawdopodobieństwo związku przyczynowego (…) tak duże, iż można przyjąć, że (…)”].

Jeżeli niekorzystne medyczne konsekwencje były poprzedzone zaniedbaniami lekarza lub innych pracowników zakładu służby zdrowia, art. 231 k.p.c. daje podstawę do uznania w drodze domniemania faktycznego, że między tymi zaniedbaniami a niekorzystną konsekwencją zabiegu zachodzi normalny związek przyczynowy, chyba że istniałyby podstawy do wniosku, iż zasady medycyny związek taki wyłączają. W sytuacji, w której biegli nie wykluczają związku przyczynowego między zaniedbaniami, a szkodą, lecz wskazują, że zaniedbanie nie było wyłączną przyczyną szkody, fakt, że biegli nie są w stanie stwierdzić kategorycznie związku przyczynowego, nie przesądza per se o niemożności przyjęcia, że związek taki istnieje (por. wyroki SN z dnia 11 stycznia 1972 r., I CR 516/71 i z dnia 5 lutego 2014 r., V CSK 140/13).

Postanowienie SN z dnia 16 grudnia 2021 r., IV CSK 366/21

Standard: 62043 (pełna treść orzeczenia)