Prekluzyjne skutki prawomocności; prekluzja materiału faktycznego sprawy

W postępowaniu procesowym, to z chwilą uprawomocnienia się każdego wyroku (zarówno uwzględniającego, jak i oddalającego powództwo) dochodzi do prekluzji materiału faktycznego sprawy, w której wyrok został wydany. Oznacza to, że jeżeli określone okoliczności i oparte na nich zarzuty lub wypływające z nich wnioski istniały i dały się sformułować w chwili zamknięcia rozprawy, lecz strona skutecznie ich nie podniosła lub nie przytoczyła, a w związku z tym nawet nie zostały spożytkowane przez sąd przy wydaniu wyroku, podlegają prekluzji, czyli wykluczającemu działaniu prawomocności oraz powagi rzeczy osądzonej. Skutek ten jest niezależny od tego, czy strona ponosi winę zaniechania przytoczenia określonych okoliczności lub podniesienia właściwych zarzutów (zob. wyroki SN z: 15 listopada 2012 r., V CSK 541/11; 16 maja 2013 r., IV CSK 624/12; uchwały SN z: 21 lipca 2010 r., III CZP 47/10; 2 lutego 2011 r., III CZP 128/10). Strona zatem w kolejnym procesie nie może powoływać się na nieujawnione w poprzednim postępowaniu fakty i dowody jako causa superveniens.

Postanowienie SN z dnia 29 czerwca 2023 r., II CSKP 592/22

Standard: 73720 (pełna treść orzeczenia)

Wprawdzie prawomocny wyrok pociąga za sobą tzw. prekluzję faktów (i opartych na nich zarzutów), która wyklucza dopuszczalność dążenia do odmiennego rozstrzygnięcia sprawy z odwołaniem do faktów istniejących w czasie wyrokowania i mieszczących się w granicach podstawy faktycznej prawomocnie osądzonego żądania - niezależnie od tego, czy fakty te zostały, czy też nie zostały powołane w prawomocnie zakończonym postępowaniu (por. np. uchwała SN z dnia 5 czerwca 1954 r., II CO 26/54) - jednakże prekluzja ta jest ściśle związana z przedmiotem danego procesu i nie może oddziaływać w innych granicach niż sama moc wiążąca i powaga rzeczy osądzonej.

Prekluzja związana z  prawomocnym osądzeniem powództwa o uchylenie Uchwały sprawia, że co do zasady powód nie mógłby przywoływać twierdzeń o faktach zaistniałych już w  trakcie zakończonego postępowania (i opartych na nich zarzutów), choćby wcześniej niepowoływanych bez swej winy, w kolejnym postępowaniu zmierzającym do uchylenia tej Uchwały. Nie oznacza natomiast, że nie może ich powoływać w procesie o ustalenie nieistnienia Uchwały, skoro chodzi tu o  samodzielne i odmienne żądanie.

Uchwała SN z dnia 29 kwietnia 2022 r., III CZP 79/22

Standard: 60340 (pełna treść orzeczenia)