Wyjątki od reguły uwzględniania przez sąd z urzędu braku jurysdykcji
Brak jurysdykcji krajowej (art. 1099 k.p.c.)
Sąd z urzędu w każdym stanie sprawy bierze pod uwagę brak jurysdykcji krajowej ale tylko wtedy, gdy zachodzi jurysdykcja wyłączna w warunkach art. 24 rozporządzenia/ art. 1103[8] k.p.c., art. 1103[9] k.p.c., art. 1107[1] k.p.c., art. 1109 1 k.p.c., art. 1110[2] k.p.c., art. 1110[4] k.p.c.
Odpowiednikiem art. 27 rozporządzenia jest art. 1099 §1 k.p.c., odpowiednikiem krajowym art. 26 ust. 1 rozporządzenia – art. 1104 § 2 k.p.c, a artykułu 25 ust. 1 rozporządzenia – art. 1104 §1 k.p.c; zaś art. 1104 § 3 k.p.c. jest odpowiednikiem art. 27 in fine i dotyczy jurysdykcji wyłącznej o której mowa w art. 24 rozporządzenia, nie zaś jurysdykcji umownej .
Nie można więc zgodzić się ze stwierdzeniem, że przepisy cywilnej procedury polskiej w art. 1099 § 1 k.p.c. wprowadzają dla sądu kompetencję stwierdzania braku jurysdykcji z urzędu w każdym przypadku.
Wymaga podkreślenia, że w art. 1099 §1 zdanie 2. k.p.c. jest zamieszone wyraźne zastrzeżenie, że zanim sąd - stwierdziwszy brak jurysdykcji krajowej - odrzuci pozew, musi wziąć pod uwagę poddanie sprawy jurysdykcji sądu polskiego przez wdanie się w spór co do istoty sprawy, przy braku zarzutu pozwanego w kwestii jurysdykcji; przy czym ma to zastosowanie również do sytuacji, gdy strony zawarły umowę wyłączającą jurysdykcję sądów polskich.
W ocenie Sądu Apelacyjnego art. 1099 §1 k.p.c. powinien być zatem interpretowany w kontekście przepisów art. 26 i art. 27 rozporządzenia. To oznacza, że przed doręczeniem pozwu pozwanemu sąd nie może z urzędu stwierdzić braku jurysdykcji krajowej. Nie może też tego dokonać, gdy pozwany wda się w spór i nie podniesie zarzutu braku jurysdykcji, nawet wtedy gdy strony zwarły umowę ustanawiającą jurysdykcję innego państwa członkowskiego.
Postanowienie z dnia 29 października 2018 r., III APz 5/18
Standard: 81261 (pełna treść orzeczenia)
Artykuł 1099 § 1 k.p.c. in fine wprowadza dwa wyjątki od reguły, że sąd bierze pod uwagę brak jurysdykcji krajowej jako przyczynę odrzucenia pozwu (wniosku) z urzędu w każdym stanie sprawy. Pierwszy z nich dotyczy sytuacji uregulowanej w art. 1104 § 2 k.p.c. , zgodnie z którym poddanie sprawy jurysdykcji sądów polskich może nastąpić przez wdanie się w spór co do istoty sprawy, jeżeli pozwany nie podniesie zarzutu braku jurysdykcji krajowej. Dotyczy to spraw, w których umowa prorogacyjna jest dopuszczalna, tj. spraw majątkowych, z wyjątkiem spraw, które według przepisów prawa polskiego należą do wyłącznej jurysdykcji sądów państwa obcego. Z art. 1099 § 1 k.p.c. w zw. z art. 1104 § 2 k.p.c. wynika, że w tych sprawach od wytoczenia powództwa do wdania się w spór co do istoty przez pozwanego sąd nie bierze z urzędu pod uwagę braku jurysdykcji krajowej, gdyż pozwany ma możliwość poddania sprawy jurysdykcji sądów polskich w dorozumiany sposób. W razie podniesienia przez pozwanego zarzutu braku jurysdykcji krajowej do momentu wdania się w spór co do istoty sprawy sąd odrzuci pozew. Sąd polski z urzędu bierze pod uwagę brak jurysdykcji i odrzuca pozew w sprawach niemajątkowych oraz w sprawach należących zgodnie z prawem polskim do wyłącznej jurysdykcji sądów państwa obcego.
Drugi wyjątek, zgodnie z brzmieniem przepisu art. 1099 § 1 k.p.c., dotyczy sytuacji uregulowanej w art. 1105 § 6 k.p.c. Przepis art. 1105 § 6 nakazuje odpowiednie stosowanie art. 1104 § 2 k.p.c., jeżeli strony zawarły umowę wyłączającą jurysdykcję sądów polskich. Oznacza to, że sąd polski rozpozna sprawę mimo zawarcia przez strony umowy wyłączającej jurysdykcję sądów polskich, jeżeli powództwo zostało wytoczone przed tym sądem, zaś pozwany wdał się w spór co do istoty sprawy, nie podnosząc do tego momentu zarzutu braku jurysdykcji krajowej. W sprawach, w których umowa derogacyjna jest dopuszczalna (w zakresie określonym w art. 1105 k.p.c.), sąd od chwili wszczęcia postępowania nie bierze pod uwagę z urzędu braku jurysdykcji wynikającego z zawarcia takiej umowy. Sąd odrzuci pozew wniesiony w sprawie, w której została zawarta umowa derogacyjna, jeżeli pozwany podniósł zarzut braku jurysdykcji krajowej przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy (M.P.Wójcik, Komentarz do art. 1099 Kodeksu postępowania cywilnego, Syst. Inf. Praw. LEX).
Wyrok SR Gdańsk-Południe z dnia 21 października 2016 r., VI P 131/14
Standard: 7625 (pełna treść orzeczenia)