Korzystanie z praw i wolności przez cudzoziemców (art. 37 konstytucji)

Wzrastająca współcześnie rola praw i wolności człowieka oraz przekonanie, że przysługują one każdej jednostce ludzkiej i mają charakter pierwotny w stosunku do państwa, sprawiła, iż współczesne konstytucje poręczają na ogół korzystanie z konstytucyjnych praw i wolności wszystkim ludziom. Tak też stanowi art. 37 ustawy zasadniczej: „Kto znajduje się pod władzą Rzeczypospolitej Polskiej, korzysta z wolności i praw zapewnionych w Konstytucji. Wyjątki od tej zasady, odnoszące się do cudzoziemców, określa ustawa”. Wspomniane wyjątki przewiduje też sama ustawa zasadnicza, która pewne prawa zastrzega wyłącznie dla obywateli polskich, a wśród nich prawo udziału w referendum oraz w wyborach Prezydenta, posłów i senatorów (art. 62), prawo do zabezpieczenia społecznego (art. 67), prawo do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych (art. 68 ust. 2). W konsekwencji osoby, które nie są obywatelami polskimi, korzystają z tych wszystkich konstytucyjnych wolności i praw, których Konstytucja nie zastrzega wyłącznie dla obywateli polskich albo korzystanie z których nie zostało ograniczone lub wyłączone w drodze ustawy.

Rozszerzanie zakresu wolności i praw, które przysługują cudzoziemcom, ma niewątpliwie wpływ na ocenę statusu obywatela jako przedmiotu aspiracji osób pragnących taki status uzyskać. Zlikwidowanie licznych uprzednio ograniczeń i zakazów dotyczących cudzoziemców wzmocniło ich pozycję prawną i pozwala na ułożenie spraw życiowych w Polsce bez uzyskania obywatelstwa. Odnosi się to przede wszystkim do cudzoziemców będących obywatelami państw członkowskich Unii Europejskiej, gwarantującej swobodny przepływ osób, towarów, usług i kapitału. Aktywność tego rodzaju rozwijać mogą także pozostali cudzoziemcy. Zgodnie z przepisami ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o cudzoziemcach (Dz. U. z 2011 r. Nr 264, poz. 1573, ze zm.; dalej: ustawa o cudzoziemcach) cudzoziemcy mają bowiem możliwość pobytu na terytorium Polski, a – po uzyskaniu zezwolenia wojewody – również zamieszkania na tym terytorium na czas określony, osiedlenia się lub pobytu jako rezydent długookresowy Wspólnot Europejskich. Cudzoziemcy, którzy przebywają w Polsce, mogą prowadzić działalność gospodarczą w granicach określonych przez art. 13 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. z 2010 r. Nr 220, poz. 1447, ze zm.) oraz wykonywać pracę, jeśli spełniają warunki określone w art. 87 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2008 r. Nr 69, poz. 415, ze zm.). W tym stanie rzeczy wzgląd na możliwość rozwijania szeroko rozumianej aktywności życiowej na terytorium Polski przestaje być pierwszoplanowy czy nawet szczególnie doniosły jako motyw ubiegania się o polskie obywatelstwo.

Wyrok TK z dnia 18 stycznia 2012 r., Sygn. akt Kp 5/09, OTK-A 2012/1/5, M.P. 2012/39

Standard: 966 (pełna treść orzeczenia)

Konstytucja bezpośrednio w art. 37 ust. 2 przewiduje możliwość wprowadzenia w drodze ustawy wyjątków od zasady, że każdy cudzoziemiec korzysta z wolności i praw zapewnionych w konstytucji. Nie ma wystarczających podstaw do twierdzenia, że taka możliwość nie odnosi się do prawa do sądu.

Wyrok TK z dnia 15 listopada 2000 r., P 12/99, OTK 2000/7/260, Dz.U.2000/100/1085

Standard: 967 (pełna treść orzeczenia)