Odmowa ze względu na sprzeciw dziecka (art. 13 ust. 2 Konwencji)

Jasność sformułowanej przez starszego syna opinii w przedmiocie wydania go wnioskodawcy, przy wzrastającej dojrzałości dziecka, wymaga uwzględnienia przy ponownym rozpoznaniu sprawy (art. 13 ak. 2 Konwencji haskiej i art. 11 ust. 2 Rozporządzenia).

Konwencja haska, Rozporządzenie ani Konstytucja RP nie przyznają wprawdzie dziecku prawa do samodzielnego decydowania o miejscu, w którym przebywa, ale wymagają brania pod uwagę wyrażonych jasno i rozsądnych preferencji dziecka (wyroki ETPC z dnia 22 lipca 2014 r., 3592/08, Roullier przeciwko Szwajcarii i z 1 lipca 2014 r., 54443/10, Blaga przeciwko Rumunii).

W ocenie Sądu Najwyższego opinia starszego syna w niniejszej sprawie w przedmiocie miejsca pobytu została wyrażona jasno i nie może być uznana za opinię nierozsądną w okolicznościach sprawy bez ujawnienia nowych istotnych okoliczności. Nie ma także podstaw do uznania, że stopień dojrzałości dziecka w wieku 8-9 lat per se uzasadnia dezawuowanie jego stanowiska w przedmiocie miejsca pobytu oraz utrzymywania kontaktów z najbliższymi. Przeciwny kierunek wykładni osłabiałby nieproporcjonalnie gwarancyjne funkcje artykułu 13 ak. 2 Konwencji haskiej i art. 11 ust. 2 Rozporządzenia, stanowiące o podstawie odmowy nakazania powrotu dziecka.

Postanowienie SN z dnia 14 kwietnia 2021 r., I NSNc 36/21

Standard: 80046 (pełna treść orzeczenia)

W okolicznościach sprawy nie zaistniały także podstawy do odmowy wydania dziecka na skutek zgłoszenia przez nie sprzeciwu. W najbliższym czasie - ze względu na wiek i związany z tym stopień dojrzałości - nie można bowiem oczekiwać jego dojrzałej decyzji co do preferencji odnośnie miejsca zamieszkiwania. Oczywistym jest również, że 4-5 letnie dziecko nie jest w stanie oddzielić woli własnej od woli rodzica, pod którego faktyczną opieką pozostaje. Ponadto im większy upływ czasu od uprowadzenia, tym większa obcość między dzieckiem a wnioskującym o jego wydanie, co zwiększa ryzyko manipulacji emocjonalnej przez rodzica uprowadzającego i jego otoczenie oraz wzbudzania w nim poczucia zagrożenia (por. m.in. wyroki ETPC z dnia 22 lipca 2014 r., nr 3592/08, Roullier przeciwko Szwajcarii i z dnia 1 lipca 2014 r., nr 54443/10, Blaga przeciwko Rumunii oraz postanowienie SN z dnia 1 października 1998 r., I CKN 825/98).

Konwencja haska nie wyznacza żadnego sztywnego progu wiekowego, po którego osiągnięciu właściwe jest wysłuchanie dziecka i uwzględnienie jego opinii, w literaturze przedmiotu wskazuje się na próg 7 lub 10 lat, jako wiek, w którym w praktyce międzynarodowej sprzeciw dziecka może zostać wzięty pod uwagę, jednak z uwzględnieniem okoliczności konkretnego przypadku, mając na względzie czy jest ono w stanie zrozumieć cel i skutki powrotu do państwa stałego pobytu i przedstawić powody sprzeciwu. Ocena w tej mierze należy do sądu i nie wymaga każdorazowo potrzeby odwoływania się do opinii biegłego, choć w granicznych przypadkach środek ten może okazać się nieodzowny (por. uzasadnienie postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 17 grudnia 2020 r., I CSK 183/20).

Postanowienie SN z dnia 17 marca 2021 r., I CSKP 38/21

Standard: 52172 (pełna treść orzeczenia)