Odmowa ze względu na postawienie dziecka w niekorzystnej sytuacji (sytuacji nie do zniesienia)

Art. 13 lit. b Konwencji haskiej, odczytywany w zgodzie z art. 8 EKPCz, obejmuje jedynie takie sytuacje, które wykraczają poza to, co zgodnie z oczekiwaniami dziecko może znieść; nie dotyczy on natomiast tych wszystkich uciążliwości, które koniecznie łączą się z doświadczeniem powrotu do państwa stałego pobytu (por.m.in. wyroki ETPC z dnia 6 grudnia 2007 r., Maumousseau i Washington przeciwko Francji, nr 39388/05, z dnia 26 listopada 2013 r., X przeciwko Łotwie i z dnia 18 czerwca 2019 r., nr 15122/17, Vladimir Ushakov przeciwko Rosji).

Taki sam standard wypracowano w orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmując, że odmowę nakazania powrotu dziecka uzasadnia tylko taka szkoda fizyczna lub psychiczna, która stawia dziecko w sytuacji nie do zniesienia, przy czym ryzyko takiej szkody, podobnie jak ryzyko powstania innej sytuacji, która byłaby dla dziecka nie do zniesienia, musi być realne i poważne. Niewystarczające są natomiast wszelkie inne uciążliwości i niedogodności związane z nieuniknioną niepewnością i lękiem, które następują po niechcianym powrocie na obszar jurysdykcji sądu stałego miejsca pobytu dziecka (por. m.in. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 1 grudnia 1999 r., I CKN 992/99, z dnia 26 września 2000 r., I CKN 776/00, z dnia 1 grudnia 2000 r., V CKN 1747/00 i z dnia 17 grudnia 2020 r., I CSK 183/20).

Odstępstwa od obowiązku nakazania powrotu dziecka określone w art. 13 lit. b Konwencji haskiej zakładają istnienie poważnych ryzyk dotyczących dziecka, nie zaś ryzyk lub uciążliwości po stronie postępującego bezprawnie rodzica.

Nakazanie powrotu dziecka nie jest tożsame ze stwierdzeniem, że drugi z rodziców stanie się wyłącznym lub pierwszoplanowym opiekunem dziecka.

Obiektywne przyczyny utrudniające lub stojące na przeszkodzie powrotowi rodzica z dzieckiem, nawet jeśli istnieją, mogą mieć zatem znaczenie o tyle, o ile mogą one wywoływać ryzyko dla dziecka, przy czym ryzyko to musi być poważne i implikować stan, który byłby dla niego nie do zniesienia (por. wyroki ETPC z dnia 1 marca 2016 r., K.J. przeciwko Polsce, nr 30813/14).

Postanowienie SN z dnia 17 marca 2021 r., I CSKP 38/21

Standard: 52175 (pełna treść orzeczenia)

Postanowienie art. 13 pkt b) Konwencji pozwala na niewydanie dziecka wówczas, gdy istnieje „poważne ryzyko”, że powrót dziecka naraziłby je na szkodę fizyczną lub psychiczną albo w jakikolwiek inny sposób postawiłby je „w niekorzystnej sytuacji”. Jeżeli chodzi o powrót do ojca do Kanady małoletniej Karoliny S. takiego ryzyka nie ma. Ze względu na kraj, do którego zarządzony został zwrot dziecka, jak i na oczekujące go tam warunki bytowe i możliwości zapewnienia mu odpowiedniej opieki nie można przyjąć, że dziecko znajdzie się w niekorzystnej sytuacji. Nie ulega wątpliwości, że jeżeli dziecko powróci do Kanady, a jego matka pozostanie w Polsce, dziecko pozbawione zostanie opieki matki i praktycznie rzecz biorąc wpływu matki na jego wychowanie. Oczywiście nie jest to w interesie dziecka. Ale pozostanie dziecka w Polsce wyłączyłoby możliwość sprawowania nad nim pieczy przez ojca, stale zamieszkałego w Kanadzie. Byłaby to również sytuacja sprzeciwiająca się dobru dziecka. W konsekwencji nie można uznać, że w świetle postanowienia art. 13 Konwencji zarządzenie wydania małoletniej Karoliny S. zgodnie z wnioskiem stawia ją w niekorzystnej sytuacji w rozumieniu tego postanowienia.

Postanowienie SN z dnia 1 grudnia 2000 r. V CKN 1747/00

Standard: 7542 (pełna treść orzeczenia)