Bezumowne korzystanie z nieruchomości Agencji Nieruchomości Rolnych

Od dnia 3 grudnia 2011 roku zaczął obowiązywać przepis art. 39b ustawy z dnia 19 października 1991 roku o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa, w którym ustawodawca w sposób sztywny określił wysokość wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości, odnosząc ją do wysokości czynszu, który byłby należny, gdyby nieruchomość była przedmiotem umowy po przeprowadzeniu przetargu. Jednocześnie stanowi on, iż wynagrodzenie to należy liczyć, jako 5- krotność wysokości tego czynszu. Już chociażby z tego wynika, iż wynagrodzenie to znacząco różni się od analogicznego wynagrodzenia opartego na treści art. 224 k.c. i 225 k.c. w zw. z art. 230 k.c. Zdaniem Sądu Rejonowego, wynagrodzenie to, oprócz funkcji kompensacyjnej, pełni również swego rodzaju funkcję karną. Jego wysokość ustalona została bowiem w taki sposób, że właściciel oprócz wynagrodzenia w znaczeniu art. 224 k.c. i 225 k.c., otrzymuje dodatkowo czterokrotność tego wynagrodzenia.

Wyrok SR w Szczytnie z dnia 24 kwietnia 2017 r., I C 1730/16

Standard: 9373 (pełna treść orzeczenia)

Od 3 grudnia 2011 roku obowiązuje art. 39b ustawy z dnia 19 października 1991 roku o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa (Dz.U. 2012.1187 j.t.), który to wprost przyznaje A.prawo do żądania wynagrodzenia za korzystanie z nieruchomości posiadanej bez tytułu prawnego od osoby, która z nieruchomości w taki sposób korzysta. W przepisie tym ustawodawca w sposób sztywny określił kwotę wynagrodzenia, odnosząc ją do wysokości czynszu, który byłby należny, gdyby nieruchomość była przedmiotem umowy po przeprowadzeniu przetargu i przyjmując, że stanowi ono 5- krotność wysokości czynszu.

W świetle art. 39b ustawy z dnia 19 października 1991 roku o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa (Dz.U. 2012.1187 j.t.) nie budziło najmniejszych wątpliwości, że kwota podatku rolnego nie mieści się w wynagrodzeniu za bezumowne korzystanie z nieruchomości. Jedynym miernikiem świadczenia przysługującemu właścicielowi jest bowiem wysokość czynszu, który byłby należny, gdyby nieruchomość była przedmiotem umowy po przeprowadzeniu przetargu. Ustalenie wynagrodzenia na poziomie wielokrotności czynszu nadaje mu charakter represyjny.

W ocenie Sądu podatek rolny nie może być również uznany za element wynagrodzenia dochodzonego na podstawie art. 230 k.c. w zw. z art. 225 k.c. w zw. z art. 224 § 2 k.c. Zauważyć bowiem należy, iż stosownie do art. 3 ust. 1 pkt 4 lit. b ustawy z dnia 15 listopada 1984 r. o podatku rolnym (Dz.U. z 1984 nr 52 poz. 268 ze zm.), podatek rolny, w przypadku, gdy posiadacz gruntu wchodzącego w skład (...) S.(obecnie A. (...)) nie ma do tego tytułu prawnego, obciąża jednostki A. (...). Owszem, art. 3 ust. 1 pkt 4 lit. a przywołanej ustawy, stanowi, że podatnikami podatku rolnego są osoby fizyczne, osoby prawne, jednostki organizacyjne, w tym spółki, nieposiadające osobowości prawnej, będące posiadaczami gruntów, stanowiących własność Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego, jeżeli posiadanie wynika z umowy zawartej z właścicielem, z A. (...)lub z innego tytułu prawnego. W takim jednak przypadku posiadacz gruntu staje się podmiotem obowiązku podatkowego i zobowiązany jest uiścić należność publicznoprawną bezpośrednio na rzecz organu podatkowego. Innymi słowy, posiadacz nie spełnia świadczenia na rzecz A. (...), nie jest ona też płatnikiem tego podatku. Skoro zaś w świetle cytowanych przepisów wynagrodzeniem za bezumowne korzystanie z rzeczy jest wszystko to, co właściciel mógłby uzyskać, gdyby oddał rzecz do używania na podstawie tytułu prawnego i jest ono ustalane na podstawie stawek rynkowych, to podatek rolny - płacony przez posiadacza organowi podatkowy - nie mieści się w tak rozumianym pojęciu.

Nie oznacza to, że powódka jest pozbawiona możliwości domagania się zwrotu uiszczonego podatku. Niemniej jednak podstawy prawnej takiego żądania należy dopatrywać się w innych przepisach kodeksu cywilnego.

Zastosowania nie znajdzie tu co prawda art. 405 k.c. Roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia wymaga bowiem, by zobowiązany do zwrotu równowartości uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby bez podstawy prawnej. W niniejszej sprawie nie doszło zaś ani do bezpodstawnego wzbogacenia pozwanego, ani do nieuzasadnionego zubożenia strony powodowej. Podatnikiem była A. (...), która, płacąc podatek, spełniała swoje zobowiązanie publicznoprawne, a zatem zobowiązanie, które miało swoje źródło w ustawie. Nie można przyjąć, że powódka uregulowała dług pozwanego. Art. 405 k.c. obejmuje bowiem swoją hipotezą uzyskanie korzyści polegającej na spłacie długu rzeczywiście istniejącego, a nie długu hipotetycznego. Nie można przyjąć, że doszło do przesunięć pomiędzy majątkami stron ani tym bardziej, że nastąpiło ono bez podstawy prawnej. Art. 405 k.c. nie obejmuje realiów niniejszej sprawy.

W ocenie Sądu nie jest natomiast wykluczone oparcie się przez powódkę na art. 415 k.c. Wymaga to nie tylko przedstawienia konkretnych dowodów, ale też przytoczenia w pozwie okoliczności faktycznych prowadzących do wniosku, że pozwany swoim zawinionym zachowaniem wyrządził powódce szkodę. Strona powodowa nie wskazywała jednak na żadne fakty, pozwalające choćby domniemywać, że gdyby nie korzystanie z nieruchomości przez pozwanego, zawarłaby umowę dotyczącą gruntu, która zwalniałaby ją z obowiązku zapłaty podatku rolnego. Powódka nie powoływała się na to, że wzywała pozwanego do uregulowania sytuacji prawnej, do wydania jej nieruchomości, że zamierzała wydzierżawić sporne grunty, lecz na skutek zachowania pozwanego nie mogła tego uczynić, a w konsekwencji musiała opłacić podatek.

Wyrok SR w Lidzbarku Warmińskim z dnia 31 marca 2017 r., I C 60/17

Standard: 9359 (pełna treść orzeczenia)