Bezumowne korzystanie z nieruchomości Agencji Nieruchomości Rolnych
Bezumowne korzystanie z rzeczy (art. 224 - 225 k.c. i art. 230 k.c.)
Żeby zobaczyć pełną treść należy się zalogować i wykupić dostęp.
Od dnia 3 grudnia 2011 roku zaczął obowiązywać przepis art. 39b ustawy z dnia 19 października 1991 roku o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa, w którym ustawodawca w sposób sztywny określił wysokość wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości, odnosząc ją do wysokości czynszu, który byłby należny, gdyby nieruchomość była przedmiotem umowy po przeprowadzeniu przetargu. Jednocześnie stanowi on, iż wynagrodzenie to należy liczyć, jako 5- krotność wysokości tego czynszu. Już chociażby z tego wynika, iż wynagrodzenie to znacząco różni się od analogicznego wynagrodzenia opartego na treści art. 224 k.c. i 225 k.c. w zw. z art. 230 k.c. Zdaniem Sądu Rejonowego, wynagrodzenie to, oprócz funkcji kompensacyjnej, pełni również swego rodzaju funkcję karną. Jego wysokość ustalona została bowiem w taki sposób, że właściciel oprócz wynagrodzenia w znaczeniu art. 224 k.c. i 225 k.c., otrzymuje dodatkowo czterokrotność tego wynagrodzenia.
Wyrok SR w Szczytnie z dnia 24 kwietnia 2017 r., I C 1730/16
Standard: 9373 (pełna treść orzeczenia)
Od 3 grudnia 2011 roku obowiązuje art. 39b ustawy z dnia 19 października 1991 roku o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa (Dz.U. 2012.1187 j.t.), który to wprost przyznaje A.prawo do żądania wynagrodzenia za korzystanie z nieruchomości posiadanej bez tytułu prawnego od osoby, która z nieruchomości w taki sposób korzysta. W przepisie tym ustawodawca w sposób sztywny określił kwotę wynagrodzenia, odnosząc ją do wysokości czynszu, który byłby należny, gdyby nieruchomość była przedmiotem umowy po przeprowadzeniu przetargu i przyjmując, że stanowi ono 5- krotność wysokości czynszu.
W świetle art. 39b ustawy z dnia 19 października 1991 roku o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa (Dz.U. 2012.1187 j.t.) nie budziło najmniejszych wątpliwości, że kwota podatku rolnego nie mieści się w wynagrodzeniu za bezumowne korzystanie z nieruchomości. Jedynym miernikiem świadczenia przysługującemu właścicielowi jest bowiem wysokość czynszu, który byłby należny, gdyby nieruchomość była przedmiotem umowy po przeprowadzeniu przetargu. Ustalenie wynagrodzenia na poziomie wielokrotności czynszu nadaje mu charakter represyjny.
W ocenie Sądu podatek rolny nie może być również uznany za element wynagrodzenia dochodzonego na podstawie art. 230 k.c. w zw. z art. 225 k.c. w zw. z art. 224 § 2 k.c. Zauważyć bowiem należy, iż stosownie do art. 3 ust. 1 pkt 4 lit. b ustawy z dnia 15 listopada 1984 r. o podatku rolnym (Dz.U. z 1984 nr 52 poz. 268 ze zm.), podatek rolny, w przypadku, gdy posiadacz gruntu wchodzącego w skład (...) S.(obecnie A. (...)) nie ma do tego tytułu prawnego, obciąża jednostki A. (...). Owszem, art. 3 ust. 1 pkt 4 lit. a przywołanej ustawy, stanowi, że podatnikami podatku rolnego są osoby fizyczne, osoby prawne, jednostki organizacyjne, w tym spółki, nieposiadające osobowości prawnej, będące posiadaczami gruntów, stanowiących własność Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego, jeżeli posiadanie wynika z umowy zawartej z właścicielem, z A. (...)lub z innego tytułu prawnego. W takim jednak przypadku posiadacz gruntu staje się podmiotem obowiązku podatkowego i zobowiązany jest uiścić należność publicznoprawną bezpośrednio na rzecz organu podatkowego. Innymi słowy, posiadacz nie spełnia świadczenia na rzecz A. (...), nie jest ona też płatnikiem tego podatku. Skoro zaś w świetle cytowanych przepisów wynagrodzeniem za bezumowne korzystanie z rzeczy jest wszystko to, co właściciel mógłby uzyskać, gdyby oddał rzecz do używania na podstawie tytułu prawnego i jest ono ustalane na podstawie stawek rynkowych, to podatek rolny - płacony przez posiadacza organowi podatkowy - nie mieści się w tak rozumianym pojęciu.
Nie oznacza to, że powódka jest pozbawiona możliwości domagania się zwrotu uiszczonego podatku. Niemniej jednak podstawy prawnej takiego żądania należy dopatrywać się w innych przepisach kodeksu cywilnego.
Zastosowania nie znajdzie tu co prawda art. 405 k.c. Roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia wymaga bowiem, by zobowiązany do zwrotu równowartości uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby bez podstawy prawnej. W niniejszej sprawie nie doszło zaś ani do bezpodstawnego wzbogacenia pozwanego, ani do nieuzasadnionego zubożenia strony powodowej. Podatnikiem była A. (...), która, płacąc podatek, spełniała swoje zobowiązanie publicznoprawne, a zatem zobowiązanie, które miało swoje źródło w ustawie. Nie można przyjąć, że powódka uregulowała dług pozwanego. Art. 405 k.c. obejmuje bowiem swoją hipotezą uzyskanie korzyści polegającej na spłacie długu rzeczywiście istniejącego, a nie długu hipotetycznego. Nie można przyjąć, że doszło do przesunięć pomiędzy majątkami stron ani tym bardziej, że nastąpiło ono bez podstawy prawnej. Art. 405 k.c. nie obejmuje realiów niniejszej sprawy.
W ocenie Sądu nie jest natomiast wykluczone oparcie się przez powódkę na art. 415 k.c. Wymaga to nie tylko przedstawienia konkretnych dowodów, ale też przytoczenia w pozwie okoliczności faktycznych prowadzących do wniosku, że pozwany swoim zawinionym zachowaniem wyrządził powódce szkodę. Strona powodowa nie wskazywała jednak na żadne fakty, pozwalające choćby domniemywać, że gdyby nie korzystanie z nieruchomości przez pozwanego, zawarłaby umowę dotyczącą gruntu, która zwalniałaby ją z obowiązku zapłaty podatku rolnego. Powódka nie powoływała się na to, że wzywała pozwanego do uregulowania sytuacji prawnej, do wydania jej nieruchomości, że zamierzała wydzierżawić sporne grunty, lecz na skutek zachowania pozwanego nie mogła tego uczynić, a w konsekwencji musiała opłacić podatek.
Wyrok SR w Lidzbarku Warmińskim z dnia 31 marca 2017 r., I C 60/17
Standard: 9359 (pełna treść orzeczenia)
Ustawa z dnia 16 września 2011 r. o zmianie ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa oraz zmianie niektórych innych ustaw, która weszła w życie 3 grudnia 2011 r., wprowadziła w dodanym do niej art. 39b, szczególną w stosunku do przepisów kodeksu cywilnego regulację wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości znajdujących się w Zasobie Własności Rolnej Skarbu Państwa. Wynikające z tego przepisu roszczenia mają od dnia wejścia w życie ustawy zmieniającej, która nie zawiera przepisów międzyczasowych dotyczących już trwających stosunków prawnych, zastosowanie do stosunków będących w toku. Stany faktyczne bezumownego korzystania z nieruchomości Zasobu po dniu wejścia w życie ustawy podlegają więc ocenie w oparciu o art. 39 b u.g.n.r.
Zgodnie z tym przepisem osoba władająca nieruchomością wchodzącą w skład Zasobu bez tytułu prawnego jest zobowiązana do zapłaty na rzecz Agencji Nieruchomości Rolnych wynagrodzenia za korzystanie z tej nieruchomości w wysokości stanowiącej 5-krotność wywoławczej wysokości czynszu, który byłby należny od tej nieruchomości, gdyby była ona przedmiotem dzierżawy po przeprowadzeniu przetargu (ust. 1). Wytoczenie powództwa opartego na art. 39 ust. 1 warunkuje władanie przez posiadacza nieruchomością należącą do Zasobu bez tytułu oraz żądanie jej zwrotu (ust. 2).
Szeroko ujęte pojęcie osoby władającej nieruchomością, obejmuje każdy podmiot władający nią dla siebie bez tytułu prawnego, a więc zarówno posiadacza samoistnego jak i zależnego w tym dzierżawcę, który nie wydał gruntu po wygaśnięciu stosunku dzierżawy. Do zapłaty stawki wynagrodzenia w tej wysokości zobowiązany jest każdy władający, niezależnie od tego czy jest posiadaczem w dobrej, czy w złej wierze. Za takim rozumieniem art. 39 ust. 1 u.g.n.r., nie różnicującym w tym zakresie sytuacji posiadacza nieruchomości, przemawia jego wykładnia językowa, której rezultat potwierdza wyłączenie w art. 39 ust. 3 stosowania odpowiednich przepisów kodeksu cywilnego wprowadzających takie rozróżnienie. Jest ona zgodna z celem wprowadzenia tego przepisu, jakim było przeciwdziałanie tzw. dzikim dzierżawom i sankcjonowanie osób bezprawnie korzystających z nieruchomości oraz motywowaniem ich do terminowego zwrotu po wygaśnięciu stosunku prawnego (sprawozdanie z 99 posiedzenia Sejmu w dniu 29 sierpnia 2011 s. 66). Nawiązuje do niego mechanizm ustalania wynagrodzenia oparty na stawce czynszu dzierżawnego.
W tym kontekście, pozbawiony doniosłości prawnej dla rozstrzygnięcia jest zarzut obrazy art. 336 k.c., którego naruszenia upatruje skarżąca w błędnym uznaniu pozwanego za posiadacza samoistnego przedmiotowych nieruchomości. W konsekwencji błędny jest także, oparty na twierdzeniu o zależnym posiadaniu pozwanej, wniosek o niestosowaniu do niej art. 229 § 1 k.c., nie mający oparcia w art. 39 ust. 1 i 3 u.g.n.r.
Podstawę stawki służącej obliczeniu należnego Agencji wynagrodzenia za korzystanie bez tytułu z nieruchomości jest cena wywoławcza czynszu dzierżawy, jaki byłby należny od nieruchomości gdyby była ona przedmiotem umowy dzierżawy. Jego wysokość, zgodnie z art. 39 ust. 2 u.g.n.r. ustala się na dzień, w którym Agencja zażądała zwrotu nieruchomości. Wynagrodzenie ma charakter ryczałtowy i obejmuje poza należnością właściciela z tytułu umowy dzierżawy powiększonego o odsetki także utracone przez właściciela inne pożytki, których rozmiar nie wymaga odrębnego wykazywania. Z założenia może przewyższać wynagrodzenie ustalone na zasadach ogólnych według cen wolnorynkowych. Zakładanym przez ustawodawcę celem takiego rozwiązania było uproszczenie i przyśpieszenie egzekwowania należności z tytułu bezumownego korzystania z gruntów państwowych. Wysokość czynszu dzierżawnego ustalana jest stosownie do warunków miejscowych według algorytmu określonego zarządzeniem Prezesa ANR, które w okolicznościach sprawy stanowi zarządzenie nr 35/09 z dnia 28 wrzenia 2009 r. Czynsz dzierżawny ustala się w umowie jako sumę pieniężną albo równowartość pieniężną odpowiedniej ilości pszenicy. Wysokość czynszów wywoławczych jest zależna od rodzaju gruntu, jego klasy i okręgu podatkowego.
Wyrok SN z dnia 10 stycznia 2017 r., V CSK 176/16
Standard: 11913 (pełna treść orzeczenia)
Standard: 63998 (pełna treść orzeczenia)
Standard: 7446 (pełna treść orzeczenia)