Brak zgody na zabieg w trybie nagłym ratującym życie

Przeprowadzany zabieg operacyjny został wykonany w trybie nagłym, mając przy tym charakter zabiegu ratującego życie. Okoliczność ta sprawiała, że R. Ł. znalazł się w okolicznościach nakazujących podjęcie wszelkich możliwych działań zmierzających do ratowania życia pacjenta. W związku z tym ewentualne niezrozumienie przez B. P. grożących mu zagro­żeń i płynący z tegoż faktu brak zgody na odessanie treści żołądkowej przy pomocy sondy nie powinny zaważyć na decyzji w przedmiocie przeprowadzenia zabiegu.

W razie przyjęcia, że okoliczności i stan pokrzywdzonego uniemożliwiały przekazanie mu pełnych informacji zastosowanie winien znaleźć art. 35 ust. 1 zd. I. u.z.l.d., w myśl którego jeżeli w trakcie wykonywania zabiegu operacyjnego albo stosowania metody leczniczej lub diagnostycznej wystąpią okoliczności, których nieuwzględnie­nie groziłoby pacjentowi niebezpieczeństwem utraty życia, ciężkim uszkodzeniem ciała lub ciężkim rozstrojem zdrowia, a nie ma możliwości nie­zwłocznie uzyskać zgody pacjenta lub jego przedstawiciela ustawowego, lekarz ma prawo, bez uzyskania tej zgody, zmienić zakres zabiegu bądź metody leczenia lub diagnostyki w sposób umoż­liwiający uwzględnienie tych okoliczności. Odstępując od odessania treści żołądkowej chorego R. Ł. naruszył spoczywające na nim, a wynikające z przytoczonej regulacji, obowiązki. Z tych wszystkich przyczyn przeciwstawne twierdzenia świadków, wska­zujących na absolutną nie­dopuszczalność przepro­wadzenia rzeczonego zabiegu bez zgody pacjenta, nie mogły zostać uznane za miarodajne.

Wyrok SO w Siedlcach z dnia 19 sierpnia 2016 r. II Ka 468/16

Standard: 7417 (pełna treść orzeczenia)

Zgodnie z treścią art. 35 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty, jeżeli w trakcie wykonywania zabiegu operacyjnego albo stosowania metody leczniczej lub diagnostycznej wystąpią okoliczności, których nieuwzględnienie groziłoby pacjentowi niebezpieczeństwem utraty życia, ciężkim uszkodzeniem ciała lub ciężkim rozstrojem zdrowia, a nie ma możliwości niezwłocznego uzyskania zgody pacjenta lub jego przedstawiciela ustawowego, lekarz ma prawo, bez uzyskania tej zgody, zmienić zakres zabiegu bądź metody leczenia lub diagnostyki w sposób umożliwiający uwzględnienie tych okoliczności. W takim przypadku lekarz ma obowiązek, o ile jest to możliwe, zasięgnąć opinii drugiego lekarza, w miarę możliwości tej samej specjalności. O okolicznościach, o których mowa wyżej, lekarz dokonuje odpowiedniej adnotacji w dokumentacji medycznej oraz informuje pacjenta, przedstawiciela ustawowego lub opiekuna faktycznego albo sąd opiekuńczy.

W kontekście brzmienia powyższego przepisu lekarz może podjąć postępowanie medyczne bez uzyskania zgody, gdy zostają spełnione łącznie następujące przesłanki:

- zabieg medyczny został już rozpoczęty na podstawie uprzednio uzyskanej zgody pacjenta,

- w trakcie trwania zabiegu pojawiły się okoliczności wskazujące na konieczność zmiany zakresu przeprowadzanego zabiegu, „których nieuwzględnienie groziłoby pacjentowi niebezpieczeństwem utraty życia, ciężkim uszkodzeniem ciała lub ciężkim rozstrojem zdrowia",

- brak jest możliwości uzyskania zgody na zmianę zakresu zabiegu,

- zakres zabiegu przeprowadzanego w formie rozszerzonej powinien być adekwatny do ujawnionych okoliczności;

- konieczna jest opinia drugiego lekarza, a po dokonanym zabiegu odpowiednia adnotacja w dokumentacji medycznej.

Powołany wyżej przepis mówi ogólnie o "niebezpieczeństwie" i nie precyzuje, czy zagrożenie powinno być bezpośrednie, czy też może być oddalone w czasie. W doktrynie podkreśla się jednak, że niewątpliwie należy uznać, że nie chodzi tu o niebezpieczeństwo potencjalne albo takie, które się nie zmaterializuje w bardzo krótkim czasie po zakończeniu zabiegu, tylko o niebezpieczeństwo realne i obiektywne. Zatem jeśli zwłoka w uwzględnieniu okoliczności ujawnionych nagle w postępowaniu leczniczym nie odbije się negatywnie na stanie chorego, to lekarz powinien je przerwać i uzyskać zgodę chorego na inny zabieg. Przepis ten należy interpretować bardzo restrykcyjnie, zwłaszcza w sytuacji, w której rozszerzenie zabiegu objęłoby organy dla pacjenta szczególnie ważne (M. Malczewska, (w:) Zielińska Eleonora (red.), Barcikowska-Szydło Elżbieta, Majcher Katarzyna, Malczewska Mirosława, Preiss Witold, Sakowski Krzysztof, Ustawa o zawodach lekarza i lekarza dentysty Komentarz, LEX nr 164090).

Z powyższym poglądem koresponduje stanowisko wyrażone w glosie do wyroku Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 19 lutego 2008 r., I ACa 34/08, autorstwa M. N., w której stwierdzono, iż skoro nie zachodzi niebezpieczeństwo zagrożenia życia pacjentki obecnie, a tylko w przyszłości, w razie kolejnej ciąży, to lekarzowi nie wolno pozbawiać kobiety płodności, dokonując sterylizacji. Nie ma też znaczenia okoliczność, jak podkreślił autor glosy, że kobieta nie jest już młoda i ma kilkoro dzieci, albo że jest upośledzona psychicznie (M. Nestorowicz, Glosa do wyroku Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 19 lutego 2008 r., I ACa 34/08, Prawo medyczne, LexisNexis Warszawa 2014, s. 354).

Wyrok SO w Poznaniu z dnia 6 listopada 2014r., IV Ka 452/14

Standard: 8933 (pełna treść orzeczenia)