Zezwolenie na pociągnięcie sędziego do odpowiedzialności; uchylenie immunitetu

Ocena dokonywana przez sąd w postępowaniu w przedmiocie wyrażenia zgody na pociągnięcie sędziego do odpowiedzialności karnej, ograniczona jest co do zasady, do zbadania słuszności twierdzeń wnioskodawcy ‎ w oparciu o przedstawiony wraz z wnioskiem materiał dowodowy, a zatem do stwierdzenia czy zachodzi dostatecznie uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa. Dokonywane przez sąd ustalenia w tym zakresie nie mogą wykraczać poza granicę zakreśloną przepisem art. 80 § 2c u.s.p. Innymi słowy rzeczą oskarżyciela, a nie sądu jest formułowanie oraz wykazywanie przesłanek uzasadniających zezwolenie na pociągnięcie sędziego do odpowiedzialności karnej, toteż oskarżyciela – a nie sąd dyscyplinarny – obciąża powinność gromadzenia ‎i prowadzenia wszystkich niezbędnych w sprawie dowodów, uzasadniających ‎w pełni podejrzenie popełnienia przez sędziego przestępstwa (zob. postanowienie SN z dnia 12 czerwca 2003 roku, SNO 29/03; uchwała SN z dnia 24 października 2014 roku, SNO 43/14). Nie ma innych przepisów, które pozwalałyby na procesową identyfikację zachowania zarzucanego określonej osobie – sędziemu przez oskarżyciela prywatnego lub subsydiarnego w postępowaniu przedmiocie zezwolenia na pociągnięcie do odpowiedzialności karnej. Jedynie zatem przez pryzmat realizacji przepisów dotyczących wymogów aktu oskarżenia, zarówno w płaszczyźnie formalnej, jak i merytorycznej, możliwa jest ocena wniosku o zezwolenie na pociągnięcie sędziego do odpowiedzialności karnej, w kontekście przesłanki wymienionej w art. 80 § 2c u.s.p.

Postanowienie SN z dnia 23 sierpnia 2024 r., II ZO 59/23

Standard: 86195 (pełna treść orzeczenia)

Zawsze w postępowaniu o uchylenie immunitetu konieczne jest rozróżnienie pomiędzy postępowaniem karnym a dyscyplinarnym. Nie każde przewinienie dyscyplinarne jest jednocześnie przestępstwem, zwłaszcza gdy mówimy o przestępstwie nieumyślnym.

Nieumyślne przestępstwa urzędnicze co do zasady powinny być rozpatrywane w ramach postępowania dyscyplinarnego. Postępowanie karne możliwe jest zupełnie wyjątkowo, a to z uwagi na szkodę jaką może spowodować w dobrach osobistych sędziego (np. jego renomie), którego cechy stricte osobiste, np. w postaci nieposzlakowanej opinii mają istotne znaczenie w trakcie wykonywania obowiązków. O ile więc przestępstwa pospolite nadają się niejako z automatu do uchylenia immunitetu, o tyle w przypadku przestępstw urzędniczych trzeba postępować bardzo ostrożnie.

Jak wskazał Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 30 sierpnia 2013 r., SNO 19/13: „odpowiedzialność karna to rodzaj odpowiedzialności ultima ratio, a więc odpowiedzialności ograniczonej do sprawców i przypadków, w odniesieniu do których inne rodzaje odpowiedzialności byłyby nieadekwatne. W odniesieniu do potencjalnie możliwej odpowiedzialności karnej sędziów za uchybienia związane z wykonywaniem ich pracy, zwłaszcza gdy ich działanie było nieumyślne, należy dopuszczać możliwość podlegania takiej odpowiedzialności tylko w razie wyjątkowego natężenia okoliczności świadczących o skrajnie dużym stopniu zawinienia i stopniu społecznej szkodliwości

Uchwała SN z dnia 31 maja 2021 r., I DI 19/21

Standard: 77422 (pełna treść orzeczenia)