Kontakty dziecka z krewnymi

Przyznanie samodzielnej legitymacji do wnoszenia o ustalenie kontaktów najbliższym krewnym i powinowatym oraz osobom, które wcześniej sprawowały pieczę nad dzieckiem (art. 113[6] k.r.o.) nie oznacza, że ustawodawca przyznał tym osobom prawa podmiotowe.

Wyrok SN z dnia 20 listopada 2024 r., II CSKP 2419/22

Standard: 88451 (pełna treść orzeczenia)

Ustawodawca w art. 113[6] k.r.o. przewidział odpowiednie stosowanie przepisów o kontaktach między rodzicami i dzieckiem do kontaktów dziecka z rodzeństwem, dziadkami, powinowatymi w linii prostej, a także innymi osobami, jeżeli sprawowały przez dłuższy czas pieczę nad dzieckiem. Trzeba jednak podkreślić, że relacje między dzieckiem a osobami wymienionymi w art. 113[6] k.r.o. nie są tak naturalnie bliskie i podbudowane podleganiem władzy rodzicielskiej, jak relacje między dzieckiem i rodzicami. Odpowiednie stosowanie przepisu art. 113[6] k.r.o. do kontaktów między dziećmi a osobami wymienionymi w art. 113[6] k.r.o. musi zatem uwzględniać dobro dziecka i priorytet jego relacji z rodzicami.

Jak wyjaśnił Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 28 listopada 2012 r., III CZP 74/12 prawo do osobistych kontaktów z dzieckiem nie należy do władzy rodzicielskiej, która ma charakter niepodzielny, a zakres wchodzących w jej skład uprawnień nie doznaje ograniczeń na skutek uregulowania kontaktów osób wskazanych w art. 1136 k.r.o. z dzieckiem. Wykonywanie przez osoby bliskie prawa do kontaktów z dzieckiem jest wykonywaniem przez nie własnego prawa, a nie skutkiem „przeniesienia” pieczy nad osobą dziecka na ich rzecz.

Orzeczenie sądu w przedmiocie uregulowania kontaktów z dzieckiem nie modyfikuje zatem władzy rodzicielskiej, a co najwyżej ingeruje w nią w sposób faktyczny. Trzeba jednak dostrzec, że uregulowanie kontaktów z dzieckiem osób wymienionych w art. 113[6] k.r.o. poważniej wpływa na sytuację osoby sprawującej bezpośrednią pieczę nad dzieckiem, zwłaszcza, gdy jest ono jeszcze niesamodzielne, gdyż wiąże się z ustaleniem pewnego planu aktywności dziecka, w realizowaniu którego musi aktywne uczestniczyć sprawujący nad nim bezpośrednią pieczę.

Przytoczone przepisy, tj. art. 113 i 113[6] k.p.c. mają umożliwiać nawiązanie i pielęgnowanie więzi rodzinnych między dzieckiem a osobami spokrewnionymi lub spowinowaconymi z nim, ale też z osobami, które stały mu się szczególnie bliskie przez fakt sprawowania nad mim pieczy. O prawie dziecka do takich relacji stanowi art. 8 konwencji z 28 listopada 1989 r. o prawach dziecka (Dz. U. z 1991 r. Nr 120, poz. 526) zaś prawo dziecka ale i osób z nim spokrewnionych i spowinowaconych do utrzymywania kontaktów z nim znajduje oparcie w art. 8 konwencji z dnia 4 listopada 1950 r. o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności (Dz. U. z 1993 r., nr 61, poz. 284) (zob. np. wyroki Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z dnia 18 lutego 1991 r., nr 12313/86, Moustaquim v. Belgia, z dnia 6 kwietnia 2010 r., nr 4694/03, Mustafa i Akin v. Turcja).

Pozostawanie dziecka pod bezpośrednią pieczą obojga rodziców sprawia, że jego kontakty z każdym z nich mają miejsce bez potrzeby określania ich częstotliwości i form realizacji. Jeżeli dziecko przebywa stale u jednego z rodziców, sposób utrzymywania kontaktów z dzieckiem przez drugiego, rodzice określają wspólnie, kierując się dobrem dziecka i biorąc pod uwagę jego rozsądne życzenia; w braku porozumienia rozstrzyga sąd opiekuńczy. Odpowiednio dotyczy to też kontaktów innych osób z dzieckiem, przy czym gdy dziecko to nie jest samodzielne, osoby te muszą uzgodnić z jego rodzicami czas, miejsce i formy kontaktowania się z nim.

Wyrok SN z dnia 13 kwietnia 2022 r., III CZP 90/22

Standard: 60352 (pełna treść orzeczenia)