Jeden termin dla pokrzywdzonego i pełnomocnika do wniesienia subsydiarnego aktu oskarżenia

Na gruncie art. 55 § 1 k.p.k. nie ma podstaw do uznania, że termin wskazany w tym przepisie biegnie odrębnie dla pełnomocnika (od daty doręczenia mu zawiadomienia o powtórnej odmowie wszczęcia lub umorzeniu postępowania), odrębnie zaś dla samej strony (od daty, w której owej stronie doręczone zostało przedmiotowe zawiadomienie). W judykaturze trafnie wskazuje się, że miesięczny termin, o jakim stanowi art. 55 § 1 k.p.k., ma charakter prekluzyjny i rozpoczyna swój bieg od daty doręczenia pokrzywdzonemu zawiadomienia o powtórnej odmowie wszczęcia lub umorzeniu postępowania, zaś pełnomocnik nie nabywa w tym zakresie własnych uprawnień pozwalających na odrębne liczenie biegu powyższego terminu (zob. postanowienie SN z dnia 11 marca 2015 r., V KZ 6/15, OSNKW 2015, z. 8, poz. 70; wyrok SN z dnia 26 lutego 2014 r., III KK 6/14, OSNKW 2014, z. 9, poz. 70).

Wynik wykładni językowej, nakazujący wiązanie rozpoczęcia biegu terminu do wniesienia subsydiarnego aktu oskarżenia z datą otrzymania stosownego zawiadomienia przez samego pokrzywdzonego, doznaje wsparcia na płaszczyźnie systemowej horyzontalnej oraz funkcjonalnej. Analiza przepisów zamieszczonych w rozdziałach 4 Kodeksu postępowania karnego ("Pokrzywdzony"), 5 k.p.k. ("Oskarżyciel posiłkowy") i 9 k.p.k. ("Obrońcy i pełnomocnicy") nakazuje przyjąć, że pełnomocnik nie jest stroną postępowania, jego samodzielnym uczestnikiem, lecz jedynie procesowym przedstawicielem pokrzywdzonego (tak też uzasadnienie uchwały SN z dnia 24 kwietnia 2012 r., II KK 74/12, OSNKW 2013, z. 11, poz. 93), który zgodnie z wolą tego ostatniego sporządza i podpisuje subsydiarny akt oskarżenia oraz może go następnie, w ramach udzielonego mu pełnomocnictwa, wnieść do sądu oraz popierać w imieniu strony.

Pokrzywdzony (oskarżyciel posiłkowy subsydiarny) w warunkach art. 55 § 1 k.p.k. ma uprawnienie do wniesienia samoistnej skargi karnej w sprawie publicznoskargowej, zastępując (wchodząc w miejsce) uchylającego się od jej wniesienia oskarżyciela publicznego, zaś sam akt wniesienia i popierania skargi ma niezwykle istotne znaczenie, gdyż powoduje wszczęcie postępowania jurysdykcyjnego i otwiera w ten sposób drogę do rozstrzygnięcia kwestii odpowiedzialności karnej oskarżonego (J. Zagrodnik: Instytucja skargi subsydiarnej w procesie karnym, Warszawa 2005, s. 111-112).

Dyspozycja art. 55 § 1 k.p.k. ma niewątpliwie charakter wyjątkowy, skoro przełamuje monopol państwowych organów ścigania w zakresie wnoszenia i popierania oskarżenia w odniesieniu do przestępstw publicznoskargowych (zob. uzasadnienie wyroku TK z dnia 8 stycznia 2013 r., K 18/10). Z tych wszystkich powodów to wyłącznie z datą doręczenia pokrzywdzonemu zawiadomienia o powtórnej odmowie wszczęcia (powtórnym umorzeniu) postępowania należy wiązać rozpoczęcie biegu terminu do wniesienia skargi subsydiarnej. Wskazanie to zachowuje swoją aktualność także wówczas, gdy zawiadomienie, o jakim stanowi art. 55 § 1 k.p.k., zostaje doręczone, zgodnie z art. 140 k.p.k., także pełnomocnikowi pokrzywdzonego.

Wyrok SN z dnia 27 listopada 2015 r., II KK 253/15, OSNKW 2016/2/14

Standard: 7188 (pełna treść orzeczenia)