Reżim komunistyczny - kierownicza roli partii

Nie wdając się w głębszą analizę koncepcji kierowniczej roli partii, stwierdzić trzeba, iż do jej istoty należało polityczne ukierunkowanie i wykorzystanie instytucji i organów państwa w tych dziedzinach, w których było to niezbędne dla realizacji celów partii rządzącej. Oznaczało to m.in. podporządkowanie kierownictwu aparatu partyjnego prawie wszystkich dziedzin życia społecznego, gospodarczego i politycznego, a w szczególności sfery obronności i bezpieczeństwa wewnętrznego.

Realizowana koncepcja kierowniczej roli partii posiadała bardzo szeroki zakres znaczeniowy i pochłaniała w całości każde, nawet najszersze, pojęcie nadzoru. Żadna bowiem z wypracowanych przez doktrynę definicji nadzoru nie zakłada możliwości instrumentalnego wykorzystania nadzorowanych jednostek do realizacji własnych celów sprawującego nadzór. Możliwość taką dopuszczała natomiast koncepcja kierowniczej roli partii. W tym też aspekcie do kontroli partii nad strukturami bezpieczeństwa publicznego odniósł się Trybunał Konstytucyjny w orzeczeniu z 28 kwietnia 1999 r., stwierdzając iż aparat bezpieczeństwa stanowił "instrument służący PZPR" (K. 3/99). Stąd też przyjęcie definicji określających istotę nadzoru w relacji między organami państwa w ramach demokratycznego państwa prawnego uznać należy za nietrafne. Można je bowiem analizować w perspektywie państwa prawnego, gdzie wszelkie środki oddziaływań nadzorczych posiadają normatywne zabezpieczenia. Tym bardziej dotyczy to zabezpieczeń przed nieprawnymi czy pozaprawnymi oddziaływaniami organizacji nie będących organami państwa. W przyjętych współcześnie koncepcjach państwa prawnego nie ma miejsca dla działań organów państwa, a tym bardziej organizacji politycznych, które nie zostałyby wyposażone ustawowo w prawne środki stosowania władztwa państwowego.

Wyrok TK z dnia 15 września 1999 r., K 11/99, OTK 1999/6/116, M.P.1999/30/459

Standard: 7156 (pełna treść orzeczenia)