Postępowanie egzekucyjne w administracji a egzekucja sądowa

Z uwagi na zasadnicze różnice ustrojowe oraz proceduralne obu porównywanych systemów egzekucji, do stosowania analogii nie ma podstaw. Do różnic tych zaliczyć należy przede wszystkim inny cel egzekucji i związaną z nim obligatoryjność lub dyspozycyjność wszczęcia egzekucji, inny przedmiot egzekucji oraz jego znaczenie dla systemu finansowego państwa oraz odmienną pozycję prawną organów egzekucyjnych w systemie organów władzy publicznej. Trybunał wskazywał w swym orzecznictwie, że obecnie status prawny komornika ma specyficzną cechę, zbliża się bowiem do statusu przedstawicieli innych tzw. wolnych zawodów, zachowując zarazem przymiot funkcjonariusza państwowego (zob. wyroki TK z: 14 grudnia 2010 r., sygn. K 20/08, OTK ZU nr 10/A/2010, poz. 129 oraz 30 kwietnia 2012 r., sygn. SK 4/10, OTK ZU nr 4/A/2012, poz. 42).

Egzekucja administracyjna prowadzona jest w interesie ogólnym. Jej celem jest doprowadzenie do wykonania obowiązków publicznoprawnych powstających w obszarze działania administracji. Chodzi o należności publicznoprawne, w tym także podatki, a więc należności o podstawowym znaczeniu dla funkcjonowania państwa (zob. E. Bojanowski, op.cit., s.141). Niewywiązywanie się ze zobowiązań daninowych nie tylko godzi w interes finansowy Skarbu Państwa lub uprawnionych jednostek samorządu terytorialnego, ale narusza również szeroko pojęty interes publiczny, sprzeciwiając się równocześnie zasadom sprawiedliwości społecznej. Natomiast egzekucja sądowa ma istotne znaczenie przede wszystkim dla wierzyciela, któremu zapewnia uzyskanie określonego świadczenia (zob. A. Marciniak, Postępowanie egzekucyjne w sprawach cywilnych, Warszawa 2008, s. 17-21). Jej celem jest zagwarantowanie posłuszeństwa orzeczeniom sądu (zob. wyrok TK z 17 maja 2005 r., sygn. P 6/04, OTK ZU nr 5/A/2005, poz. 50).

Z celem egzekucji bezpośrednio wiąże się też zakres swobody podjęcia działań wszczynających egzekucję. Podmiot administracji publicznej ma obowiązek podjęcia działań celem wszczęcia egzekucji administracyjnej. Na administracji publicznej ciąży bowiem stała powinność dążenia do tego, aby wszelkie obowiązki adresatów norm prawa administracyjnego, pozostające w zakresie właściwości tej administracji, były wykonywane. W państwie prawa tego rodzaju powinność administracji publicznej należy do istoty realizowanych przez nią funkcji. Z kolei podstawową zasadę postępowania egzekucyjnego w egzekucji sądowej stanowi zasada dyspozycyjności. Silna dyspozycyjność postępowania egzekucyjnego jest przejawem jego zasadniczego celu, jakim jest zaspokojenie wierzyciela. Egzekucja jest bowiem instrumentem służącym ochronie jego prawa do otrzymania świadczenia. Z tych względów pozostaje ona zasadniczo w dyspozycji wierzyciela (zob. A. Marciniak, op. cit, s. 30-31).

Istotna różnica obu rodzajów egzekucji dotyczy także usytuowania organów egzekucyjnych w systemie organów władzy publicznej. W egzekucji administracyjnej organy egzekucyjne zasadniczo przynależą do tego samego pionu organizacyjnego co organy wydające decyzje administracyjne. Organy te powołane są więc do działania w imieniu i na rachunek państwa (zob. W. Piątek, A. Skoczylas, [w:] op.cit., s. 121 i nast.). Natomiast w egzekucji sądowej zasadniczym organem egzekucyjnym jest komornik, który działa jako funkcjonariusz publiczny, ale czynności egzekucyjne wykonuje na własny rachunek.

Biorąc pod uwagę jedynie zasygnalizowane różnice ustrojowe obu rodzajów egzekucji, nie można oczekiwać, że przyjęte przez ustawodawcę rozwiązania w zakresie ustalania wysokości opłat egzekucyjnych w egzekucji sądowej powinny zostać "automatycznie" przeniesione do postępowania egzekucyjnego w administracji.

Wyrok TK z dnia 28 czerwca 2016 r., SK 31/14, OTK-A 2016/51, Dz.U.2016/1244

Standard: 7140