Postępowania dyscyplinarne - gwarancje
Postępowania dyscyplinarne
W postępowaniach dyscyplinarnych zastosowanie znajduje również art. 42 ust. 2 Konstytucji (zob. wyroki TK z: 19 marca 2007 r., sygn. K 47/05, OTK ZU nr 3/A/2007, poz. 27 oraz 1 grudnia 2009 r., sygn. K 4/08, OTK ZU nr 11/A/2009, poz. 162). Zgodnie z tym przepisem, "Każdy, przeciw komu prowadzone jest postępowanie karne, ma prawo do obrony we wszystkich stadiach postępowania. Może on w szczególności wybrać obrońcę lub na zasadach określonych w ustawie korzystać z obrońcy z urzędu". W wyroku o sygn. K 47/05 Trybunał sformułował tezę o obowiązku ustawodawcy "takiego ukształtowania przepisów regulujących wszelkiego rodzaju postępowania dyscyplinarne, by, tak jak w postępowaniu karnym, zapewniały odpowiedni poziom prawa do obrony, w wymiarze materialnym i formalnym".
W orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego podkreśla się, że ze względu na liczne odrębności między postępowaniem karnym a postępowaniem dyscyplinarnym, standardy wyrażone w art. 42 Konstytucji mają w postępowaniach dyscyplinarnych "tylko odpowiednie zastosowanie" (zob. wyroki TK o sygn. K 22/00, SK 17/00, K 35/06 oraz K 21/11). Wobec tego obwinionemu w postępowaniu dyscyplinarnym nie muszą zostać zapewnione gwarancje tożsame z tymi, które przysługują oskarżonemu w postępowaniu karnym.
Art. 42 ust. 2 Konstytucji przewiduje, że prawo do obrony przysługuje we wszystkich stadiach postępowania (zob. wyrok TK z 17 maja 2004 r., sygn. SK 32/03, OTK ZU nr 5/A/2004, poz. 44). A zatem również w sądowym postępowaniu w sprawie kontroli orzeczeń organów dyscyplinarnych. Jednakże z uwagi na szczególny charakter i funkcję tego postępowania nieuniknione są odmienności między stosowaniem art. 42 ust. 2 Konstytucji w sądowym postępowaniu kontrolnym a w postępowaniu dyscyplinarnym w ścisłym znaczeniu, czyli postępowaniu przed samorządowymi organami dyscyplinarnymi. Sądowe postępowanie kontrolne ma na celu przede wszystkim weryfikację prawidłowości postępowania przed organami samorządowymi, w tym prawidłowości stosowania przez te organy przepisów zapewniających obwinionemu prawo do obrony w postępowaniu dyscyplinarnym. Nie polega na rozstrzyganiu od podstaw o odpowiedzialności dyscyplinarnej obwinionego. W konsekwencji w postępowaniu tym prawo obwinionego do obrony z art. 42 ust. 2 Konstytucji jest ściśle związane z prawem do rzeczywistej i efektywnej kontroli sądowej wynikającym wyrażone w art. 45 ust. 1 Konstytucji. W obu wypadkach podstawowe znaczenie dla zagwarantowania konstytucyjnych praw jednostki ma zapewnienie obwinionemu możliwości skutecznego powoływania się na nieprawidłowości, do jakich mogło dojść w samorządowym postępowaniu dyscyplinarnym.
Wyrok TK z dnia 29 stycznia 2013 r., SK 28/11, OTK-A 2013/1/5, Dz.U.2013/164
Standard: 7126 (pełna treść orzeczenia)