Niesłuszna korzyść

Klauzula "niesłusznej korzyści" składa się z dwóch elementów, z których oba - zdaniem sądu - mają niejasną i nieprecyzyjną treść. Pierwszym z nich jest pojęcie "korzyści", drugim - pojęcie "niesłuszności". Oba te pojęcia od lat występują w systemie prawa polskiego i to zarówno łącznie, tworząc wspomnianą klauzulę "niesłusznej korzyści", jak i oddzielnie, jako pojęcia niedookreślone, podlegające doprecyzowaniu w procesie stosowania prawa. Związek tych dwóch pojęć, tworzący klauzulę generalną, funkcjonował już w okresie międzywojennym.

Judykatura przyjęła, że niesłuszna korzyść ma miejsce wówczas, gdy państwowa osoba prawna nie uzyska właściwej równowartości wyzbywanego mienia, zaś o zastosowaniu art. 1 ust. 1 ustawy z 21 czerwca 1990 r. decyduje brak społecznej akceptacji dla uzyskania korzyści z majątku państwowej osoby prawnej i brak usprawiedliwienia tego okolicznościami towarzyszącymi nabywaniu mienia w aspekcie norm moralnych (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 26 maja 1992 r., sygn. akt I ACr 141/92; OSAiSN 1992, nr 11, poz. 81, s. 28).

Niesłuszna korzyść w rozumieniu art. 1 ust. 1 ustawy z 21 czerwca 1990 r. to "rzeczywiste, niesłuszne przysporzenie w dacie czynności prawnej lub mające nastąpić w czasie dającym się łatwo przewidzieć w okolicznościach czynności prawnej. Korzyść uzyskana «niesłusznie» to ta, która została dokonana w okolicznościach budzących dezaprobatę społeczną" (wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 27 października 1994 r., sygn. akt I ACr 499/94; "Wokanda" 1995, nr 5, s. 51).

W orzecznictwie sądowym przyjmowano, że "niesłuszność", o której mowa w treści regulacji zaskarżonej w ramach niniejszego postępowania, nie musi oznaczać niezgodności z obowiązującymi przepisami prawa. Dla jego uznania wystarcza, aby przejście własności lub innego prawa w sytuacjach określonych w art. 1 ust. 1 ustawy z 21 czerwca 1990 r. zaistniało w okolicznościach nie do zaakceptowania w zmienionych realiach politycznych i ekonomicznych kraju (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 21 lutego 1996 r., sygn. akt I ACr 31/96; "Przegląd Gospodarczy, 1996, nr 12, s. 54).

Klauzula "niesłusznej korzyści" nie stanowi novum w polskim systemie prawa, lecz została przez ustawodawcę wykorzystana jako swego rodzaju pojęcie zastane. Od lat bowiem w różnych aktach normatywnych występują takie pojęcia jak "korzyść", "słuszność" lub "niesłuszność" oraz ich połączenia ("niesłuszna korzyść", "niesłuszne zbogacenie"). Ich treść precyzowana jest w orzecznictwie sądowym.

Wyrok TK z dnia 8 lipca 2008 r., P 36/07, OTK-A 2008/6/103, Dz.U.2008/123/804

Standard: 7104 (pełna treść orzeczenia)