Audyt wewnętrzny

Instytucja audytu wewnętrznego została wprowadzona do polskiego systemu prawnego ustawą z dnia 27 lipca 2001 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych, ustawy o organizacji i trybie pracy Rady Ministrów oraz o zakresie działania ministrów, ustawy o działach administracji rządowej oraz ustawy o służbie cywilnej (Dz. U. Nr 102, poz. 1116) nowelizującą ustawę z dnia 26 listopada 1998 r. o finansach publicznych (Dz. U. Nr 155, poz. 1014, ze zm.). Wprowadzenie instytucji audytu wewnętrznego stanowiło następstwo dostosowywania polskiego prawa do wymagań przyszłego członkostwa w Unii Europejskiej. Audyt wewnętrzny miał służyć należytemu funkcjonowaniu całego systemu zarządzania finansowego i kontroli w Polsce poprzez zapewnienie poprawności i efektywności wydatkowania środków publicznych oraz gospodarowania mieniem (zob. E. Chojna-Duch, Audyt wewnętrzny w Polsce - rozwój instytucji po akcesji do Unii Europejskiej, [w:] Kontrola i audyt w perspektywie europejskiej, Warszawa 2004, s. 31).

Od początku wprowadzenia do polskiego porządku prawnego systemu audytu wewnętrznego nie zmienił się jego cel, czyli polepszenie procesów zarządzania w jednostkach finansów publicznych. W orzecznictwie Trybunału podkreślano, że celem audytu wewnętrznego jest dostarczanie informacji oraz pomocy i doradztwo kierownikowi jednostki (por. wyrok z 9 listopada 2005 r., sygn. Kp 2/05, OTK ZU nr 10/A/2005, poz. 114). Zgodnie z definicją przyjętą przez Instytut Audytorów Wewnętrznych (The Institiute of Internal Auditors), audyt wewnętrzny to niezależna, obiektywna działalność o charakterze zapewniającym i doradczym, prowadzona w celu wniesienia do organizacji wartości dodanej i usprawnienia jej funkcjonowania. Zadaniem audytu wewnętrznego jest wspieranie organizacji w osiąganiu wytyczonych celów przez systematyczne i konsekwentne działanie mające na celu ocenę i poprawę efektywności zarządzania ryzykiem, systemów kontroli oraz procesów zarządzania organizacją (zob. K. Czerwiński, Audyt wewnętrzny, Warszawa 2004, s. 9).

Zgodnie z art. 272 u.f.p. audyt wewnętrzny jest działalnością niezależną i obiektywną, której celem jest wspieranie ministra kierującego działem lub kierownika jednostki w realizacji celów i zadań polegających na systematycznej ocenie kontroli zarządczej oraz czynnościach doradczych. Ocena ta ma dotyczyć w szczególności adekwatności, skuteczności i efektywności kontroli zarządczej w dziale administracji rządowej lub jednostce. Zespół działań podejmowanych przez audytora w celu dostarczenia niezależnej i obiektywnej oceny, o której mowa w art. 272 u.f.p., określany jest jako zadania zapewniające (zob. § 2 pkt 3 rozporządzenia o audycie).

Wyrok TK z dnia 9 kwietnia 2015 r., K 14/13, OTK-A 2015/4/45, Dz.U.2015/532

Standard: 7089 (pełna treść orzeczenia)

Audyt wewnętrzny nie jest instytucją nową. Został on wprowadzony ustawą z dnia 27 lipca 2001 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych, ustawy o organizacji i trybie pracy Rady Ministrów oraz o zakresie działania ministrów, ustawy o działaniach administracji rządowej oraz ustawy o służbie cywilnej (Dz. U. z 2001 r. Nr 102, poz. 1116) nowelizującą ustawę z dnia 26 listopada 1998 r. o finansach publicznych (Dz. U. z 2003 r. Nr 15, poz. 148 ze zm.; dalej: aktualna ustawa).

Zaskarżona ustawa, zawierająca kwestionowane przepisy, definiuje audyt wewnętrzny jako "ogół działań obejmujących niezależne badanie systemów zarządzania i kontroli w jednostce, w tym procedur kontroli finansowej, w wyniku którego kierownik jednostki uzyskuje obiektywną i niezależną ocenę adekwatności, efektywności i skuteczności tych systemów, oraz czynności doradcze mające na celu usprawnienie funkcjonowania jednostki" - art. 48 ust. 1 zaskarżonej ustawy. Natomiast kontrola finansowa dotyczyć ma bezpośrednio procesów związanych z gromadzeniem i rozdysponowaniem środków publicznych oraz gospodarowania mieniem. Audyt ma być więc kontrolą systemów zarządzania wykonywaną przez wyspecjalizowaną komórkę - audytora, kontrola finansowa zaś to bezpośrednia kontrola zarządzania finansowego. Bliższa analiza kryteriów stosowanych zarówno przy audycie, jak i przy kontroli finansowej oraz przedmiotu badania nie pozwala na tak jasne rozgraniczenie obu instytucji.

Z przytoczonych definicji wynika, że audyt wewnętrzny ma służyć dostarczaniu informacji oraz pomocy i doradztwu kierownikowi jednostki. Oznacza to, iż audytor nie został wyposażony w kompetencje polegające bądź to na zastępowaniu kierownika jednostki, jeśli chodzi o zarządzanie finansami, bądź to w kompetencje skutkujące uniemożliwieniem kierownikowi dalszego zarządzania na skutek ujemnych ocen przedstawionych przez audytora, np. w postaci zablokowania środków finansowych. Z tymi założeniami pozostaje jednak w pewnej sprzeczności prawo audytora do badania wiarygodności sprawozdań finansowych. Podważenie bowiem wiarygodności sprawozdania z natury rzeczy winno wywołać skutek w postaci ujemnej oceny działalności finansowej danej jednostki. Prawo to stanowi nowe jakościowo zadanie audytora.

Wyrok TK z dnia 9 listopada 2005 r., Kp 2/05, OTK-A 2005/10/114, M.P.2005/69/962

Standard: 7090 (pełna treść orzeczenia)