Parlament Europejski

Parlament Europejski nie jest organem sprawującym władzę w Rzeczypospolitej Polskiej, lecz organem realizującym określone funkcje w strukturze Unii Europejskiej. Jak słusznie stwierdzają wnioskodawcy, Konstytucja nie wypowiada się na temat wyboru posłów do Parlamentu Europejskiego. Nietrafnie jednak wywodzą, że brak stosownych przepisów wynika z niemożności przewidywania w czasie uchwalania Konstytucji zdarzenia przyszłego i niepewnego, jakim było przystąpienie Polski do Unii Europejskiej. Pominięcie owej regulacji nie wynikało z przyszłego charakteru zdarzeń, których miałaby dotyczyć, lecz z jej zbędności w polskim systemie konstytucyjnym. Sposób legitymizowania organów Unii Europejskiej nie należy do materii polskiej Konstytucji, lecz do materii prawa Unii Europejskiej i prawa polskiego realizującego zasady Unii w sferze jurysdykcji Państwa Polskiego.

Zasadnicze funkcje Parlamentu Europejskiego na obecnym etapie integracji obejmują ustawodawstwo, uchwalanie budżetu oraz kontrolę nad Komisją i pozostającą pod jej kierownictwem administracją. Parlament Europejski ma kompetencje w tych trzech zasadniczych dziedzinach, choć w podstawowej, tj. ustawodawstwie, nie jest to uprawnienie zwierzchnie, uprawnienie władzy ustawodawczej charakteryzujące parlament narodowy. Rola prawotwórcza Parlamentu jest raczej ograniczona i wyraża się w formie konsultacji, uzgadniania, kooperacji lub współdecydowania. Tylko w niektórych dziedzinach rola Parlamentu polega na sformułowaniu opinii akceptującej (np. dla aktów akcesyjnych oraz porozumień stowarzyszeniowych, aktów dotyczących organizacji funduszy strukturalnych). W literaturze niemal powszechnie określa się instytucję (procedurę) wyrażania zgody jako weto, ponieważ bez zgody Parlamentu akty w takim zakresie, do jakiego ma ona na mocy traktatów zastosowanie, nie mogą dojść do skutku (Parlamenty a integracja Europejska, red. M. Kruk i E. Popławska, Warszawa 2002, Wydawnictwo Sejmowe, s. 47-50).

Szersze uprawnienia ma Parlament Europejski w zakresie stanowienia budżetu, zwłaszcza w zakresie wydatków nieobowiązkowych. Także w zakresie wydatków obowiązkowych może on proponować poprawki, Parlament nie ma jednak prawa ustalania wysokości dochodów. Najistotniejszą kompetencją Parlamentu w tej dziedzinie jest możliwość odrzucenia budżetu w całości. Służą mu także uprawnienia do kontroli wykonywania budżetu.

Funkcje kontrolne wobec organów Unii (Komisji i Rady) Parlament Europejski realizuje poprzez zapytania, inwestyturę, wotum nieufności, odwołanie do sądu, śledztwo parlamentarne.

Różnice pomiędzy Parlamentem Europejskim a parlamentami krajowymi polegają również na innej konstrukcji reprezentacji. Parlament Europejski nie działa z umocowania i w imieniu jednego i jednolitego suwerena.

Prawo obywateli Unii do udziału w wyborach europejskich, niezależnie od państwa członkowskiego, na terenie którego zamieszkują, jest jednym z ich praw podstawowych. Obywatelstwo europejskie zostało wprowadzone do traktatów przez Traktat z Maastricht. Według art. 17 TWE (dawny art. 8) obywatelem Unii Europejskiej jest każda osoba posiadająca obywatelstwo któregoś z państw należących do Unii.

Uchwalona 23 stycznia 2004 r. ustawa - Ordynacja wyborcza do Parlamentu Europejskiego (Dz. U. Nr 25, poz. 219) wdraża - jak wskazuje przypis do tytułu ustawy - postanowienia powołanej wyżej dyrektywy Rady 93/109/WE z 6 grudnia 1993 r., która uwzględnia w szczególności art. 19 ust. 2 (dawny art. 8 b ust. 2) Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską. Przepis ten przewiduje, iż każdy obywatel Unii mający miejsce zamieszkania w Państwie Członkowskim, którego nie jest obywatelem, ma prawo głosowania i kandydowania w wyborach do Parlamentu Europejskiego w Państwie Członkowskim, w którym ma miejsce zamieszkania, na takich samych zasadach jak obywatele tego państwa.

Wyrok TK z dnia 31 maja 2004 r., K 15/04, OTK-A 2004/5/47, Dz.U.2004/130/1400

Standard: 7072 (pełna treść orzeczenia)