Obywatelstwo - „inne przypadki nabycia obywatelstwa”

Poza dwoma konstytucyjnie ukształtowanymi sposobami uzyskania obywatelstwa, ustawa zasadnicza w art. 34 ust. 1 zdaniu drugim przyznaje ustawodawcy kompetencję do wskazania innych jeszcze sytuacji, w których następować będzie nabycie obywatelstwa polskiego. Jakkolwiek może tu powstać wątpliwość, czy powołany przepis należy rozumieć jako wyrażający wyłącznie scharakteryzowane wcześniej upoważnienie czy też – jak przyjmuje się w doktrynie prawniczej (zob. L. Garlicki, uwagi do art. 34, Konstytucja..., s. 6) – także obowiązek, z którego ustawodawca wywiązałby się, gdyby określił przynajmniej jeden dodatkowy sposób nabycia obywatelstwa, to jednak rozstrzygnięcie tej kwestii nie ma żadnego znaczenia dla oceny konstytucyjności zakwestionowanej regulacji. Omawiane postanowienie Konstytucji, ze względu na jego zamieszczenie w rozdziale normującym wolności, prawa i obowiązki człowieka i obywatela, w bezpośrednim sąsiedztwie takich zasad jak godność człowieka oraz jego wolność i równość, daje pośredni wyraz współczesnemu dążeniu do przyjmowania przez poszczególne państwa rozwiązań prawnych, które sprzyjają coraz pełniejszej realizacji postulatu unikania bezpaństwowości i przez przyznanie obywatelstwa zapewniają jednostce pieczę państwa. Jednocześnie wzmacnia ono poczynione wcześniej konkluzje, że jeśli chodzi o ustalanie owych „innych przypadków nabycia obywatelstwa”, ustawa zasadnicza nie wyznacza ustawodawcy żadnych bezpośrednich ograniczeń, w szczególności nie nakazuje wiązać ich z konstytucyjną zasadą prawa krwi. Ustawa zasadnicza, normując sprawy obywatelskie, nie odwołuje się bowiem do etnicznie uwikłanego pojęcia narodu. Rozważane postanowienie nie wymaga też, by zapewnić udział Prezydenta w przyznawaniu obywatelstwa w formach przewidzianych przez ustawę.

Podsumowując tę część rozważań, Trybunał ponownie podkreśla, że z oczywistych względów nadanie obywatelstwa przez Prezydenta – jako ukształtowana przez ustawę zasadniczą instytucja odrębna – nie jest nabyciem obywatelstwa, a w szczególności „innym przypadkiem nabycia obywatelstwa”, o którym mowa w art. 34 ust. 1 zdaniu drugim Konstytucji. Ustawodawca, działając na mocy powołanego przepisu, jest upoważniony określić inne niż przewidziane w ustawie zasadniczej przypadki nabycia obywatelstwa. Przypadkiem takim może być przy tym, chociaż nie musi, uznanie za obywatela dokonywane przez organ administracji rządowej w razie spełnienia przez cudzoziemca określonych warunków. Nie ulega zarazem wątpliwości, że – podobnie jak nadanie obywatelstwa – każdy ze sposobów nabycia obywatelstwa przewidziany w Konstytucji lub określony w odpowiedniej ustawie wywołuje te same skutki prawne: prowadzi do uzyskania statusu obywatela polskiego.

Jak ustalono, zgodnie z treścią art. 34 ust. 1 zdania drugiego Konstytucji ustrojodawca upoważnił ustawodawcę do określenia innych niż wskazane w ustawie zasadniczej sposobów nabycia obywatelstwa polskiego. Stosownie do tego upoważnienia owe „inne przypadki nabycia obywatelstwa” normują aktualnie dwie ustawy: ustawa z 1962 r. oraz ustawa z dnia 9 listopada 2000 r. o repatriacji (Dz. U. z 2004 r. Nr 53, poz. 532, ze zm.; dalej: ustawa o repatriacji).

Wyrok TK z dnia 18 stycznia 2012 r., Sygn. akt Kp 5/09, OTK-A 2012/1/5, M.P. 2012/39

Standard: 7060 (pełna treść orzeczenia)