Seksualizacja uczestniczek audycji telewizyjnych - wpływ na rozwój małoletnich

Biegła psycholog podkreśliła opinii, iż w audycjach (...) dochodziło do seksualizowania uczestniczek. Skutkiem seksualizacji może być ograniczenie lub utrata zdolności bycia dla mężczyzny partnerem intelektualnym, wspólnego podejmowania trudnych decyzji, rozważania argumentów, dzielenia pasji. W dodatku dziewczęta i kobiety traktujące siebie tylko jako dekorację, mogą mieć takie problemy jak: stany depresyjne i niskie poczucie własnej wartości, opierającego się tylko na wyniku porównania: ja -wzór lansowany przez media. Seksualizacja i uprzedmiotowienie sprawiają, że osoba gorzej czuje się we własnym ciele i mniej wierzy w siebie, co może prowadzić do bardzo wielu negatywnych konsekwencji w sferze emocjonalnej, takich jak poczucie wstydu, niepokoju i wstrętu do siebie. (...) Ponadto seksualizacja dziewcząt ma negatywny wpływ na zdolność rozwijania zdrowej seksualności. Badania psychologiczne jasno wskazują, że seksualizacja jest łączona z zaburzeniami odżywiania, niskim poczuciem własnej wartości i depresją(...). Sąd Apelacyjny podziela wniosek biegłej , że program (...) może pośrednio wywierać nacisk na dzieci, by przejęły one zseksualizowany styl życia, zanim są na to gotowe."

Powyższa analiza oraz wnioski biegłej zostały całkowicie pominięte przez Sąd w analizie materiału dowodowego, zawartej w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku. Rację ma skarżący przytaczając stwierdzenie biegłej „ (...) nastolatkowie, a szczególnie dziewczęta w tym okresie mogą być bardziej podatne na przekazy kulturowe, dystrybuowane przez media.""

Sąd pierwszej instancji pominął zupełnie okoliczność, iż powyższe twierdzenia i wnioski biegłej wskazują, iż treść przedmiotowych audycji nie była odpowiednia dla widza małoletniego i naruszała ww. przepisy. Powyższe okoliczności zostały również wskazane przez biegłą w opinii ustnej na rozprawie, kiedy w sposób jednoznaczny wskazała, iż w przedmiotowych audycjach kobieta była traktowana przedmiotowo, a audycje zdecydowanie propagowały seksualizację. Biegła wyraźnie podkreśliła, iż z uwagi na fakt, iż audycje były adresowane do widza już 12-leniego, to możliwe jest uznanie, że widz w tym wieku może przenieść wzorzec takiego zachowania na całe życie, ponieważ dzieci w tym wieku uczą się przez naśladowanie. Nie może ulegać wątpliwości, iż przedmiotowe audycje utrwalały negatywny wzorzec zachowania zaś Sąd pierwszej instancji analizując opinię biegłej pominął te stwierdzenia biegłej, bardzo istotne dla rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy tzn. wpływu treści tam prezentowanych na odbiorcę małoletniego. Fragmenty programu gdzie juror ocenia, czy piersi kandydatki są naturalne, czy sztuczne (odcinek wyemitowany 21 września 2011r.) i fragmenty audycji, gdzie pokazuje się nagie lub w bieliźnie ciała modelek i modeli ( odcinki pokazane w dniach 5 i 19 października 2011r.) mogły wywierać negatywny wpływ na małoletnich widzów w wieku 12- 16 lat. Jak wyjaśniła biegła nastolatkowie, a szczególnie dziewczęta rozwijają swoją tożsamość, ucząc się społecznie akceptowanych sposobów angażowania się w relacje, związki intymne, nowe sytuacje życiowe związane z realizacją swoich celów, wzorując się na zachowaniach starszych dziewcząt i młodych kobiet, które obserwują, a także naśladując kobiety przedstawiane w mediach. Sposób, w jaki przedstawia się dorosłe kobiety, daje dziewczynkom wzorce, które mogą wykorzystywać do kształtowania własnych zachowań, tożsamości i sposobów patrzenia na siebie. W zakwestionowanych programach pokazano, że tylko poprzez przekraczanie własnych granic (wstydu, intymności) i eksponowanie własnej seksualności można osiagnąć upragniony cel. Na podstawie takiej zależności dorastające dziewczęta mogą sądzić, że uzyskają więcej korzyści społecznych, jeżeli włączą się w proces seksualizacji. Przywołane powyżej fragmenty programów (...) potencjalnie narażają młode osoby na kontakt ze zdarzeniami, które seksualizują kobiety, a także uczą, że kobiety są obiektem seksualnym. Program ten lansuje przekonanie, że aby zyskać sławę i odnieść sukces, trzeba się dostosować do bardzo jednostronnego wyobrażenia o kobiecej seksualności.

Biegła psycholog wyraźnie podkreśliła, iż w przedmiotowych audycjach była prezentowana postawa, zgodnie z którą, aby osiągnąć sukces należy, nie tyle ciężko pracować, co złamać własne granice intymności i godności, co w ocenie biegłej działa destrukcyjnie na małoletnich widzów. Zatem aby osiągnąć upragniony cel (w tej sprawie aby dostać się do kolejnego etapu konkursu, zostać modelką) można łamać własne granice wstydu i intymności, pozwalać na przekroczenie norm społecznych.

W konsekwencji zasadnym okazał się zarzut naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. poprzez niewyjaśnienie przyczyn dla których Sąd Okręgowy pominął w uzasadnieniu wyroku przytoczone wyżej wnioski z opinii biegłej. Z uwagi na częściowe uwzględnienie zarzutu zarzut naruszenia art.233§1 k.p.c. polegającego na przekroczeniu granic swobodnej oceny dowodów poprzez dokonanie wybiórczej i niepełnej analizy opinii biegłej na uwzględnienie zasługiwał także zarzut naruszenia art. 18 ust. 5 urtv w zw. § 2 rozporządzenia (...) polegający na niewłaściwym przyjęciu, że treści audycji będących przedmiotem rozstrzygnięcia nie naruszają ww. przepisów.

Jak wynika z treści art. 18 ust. 1 ustawy o radiofonii i telewizji audycje lub inne przekazy nie mogą propagować działań sprzecznych z prawem, z polską racją stanu oraz postaw i poglądów sprzecznych z moralnością i dobrem społecznym, w szczególności nie mogą zawierać treści nawołujących do nienawiści lub dyskryminujących ze względu na rasę, niepełnosprawność, płeć, wyznanie lub narodowość. Natomiast zgodnie z ust.5 cytowanego przepisu audycje lub inne przekazy, zawierające sceny lub treści mogące mieć negatywny wpływ na prawidłowy fizyczny, psychiczny lub moralny rozwój małoletnich, inne niż te, o których mowa w ust. 4, mogą być rozpowszechniane wyłącznie w godzinach od 23 do 6.

Zgodnie z treścią § 2 i § 5 ust. 3 rozporządzenia (...) z dnia 23 czerwca 2005 r. w sprawie kwalifikowania audycji lub innych przekazów mogących mieć negatywny wpływ na prawidłowy fizyczny, psychiczny lub moralny rozwój małoletnich oraz audycji lub innych przekazów przeznaczonych dla danej kategorii wiekowej małoletnich stosowania wzorów symboli graficznych i formuł zapowiedzi audycje lub inne przekazy zakwalifikowane, zgodnie z załącznikiem nr 3 pkt I do rozporządzenia, jako zawierające sceny lub treści mogące mieć negatywny wpływ na prawidłowy fizyczny, psychiczny lub moralny rozwój małoletnich - mogą być rozpowszechniane wyłącznie w godzinach od 23 00 do 6 00. Nadawcy radiowi przy kwalifikowaniu audycji lub innych przekazów do emisji w godzinach od 6 00 do 23 00 zobowiązani są zaopatrzyć je w zapowiedź słowną według wzoru określonego w załączniku nr 2 do rozporządzenia, wskazującą na przeznaczenie dla danej kategorii wiekowej małoletnich.

Nadawcy telewizyjni przy kwalifikowaniu audycji lub innych przekazów do emisji w godzinach od 6 00 do 23 00 zobowiązani są oznaczyć je symbolem graficznym, według wzoru określonego w załączniku nr 2 do rozporządzenia, wskazującym na przeznaczenie dla danej kategorii wiekowej małoletnich. Nadawca kwalifikuje audycje lub inne przekazy, o których mowa w ust. 1 i 2, zgodnie z kryteriami kwalifikowania audycji lub innych przekazów przeznaczonych dla danej kategorii wiekowej zawartymi w załączniku nr 3 do rozporządzenia. Ustala się następujące kategorie wiekowe małoletnich, z uwzględnieniem godzin nadawania audycji lub innych przekazów:

1)I kategoria - emisja bez ograniczeń wiekowych i czasowych; 2)II kategoria od lat 7 - emisja bez ograniczeń czasowych; 3)III kategoria od lat 12 - emisja bez ograniczeń czasowych; 4)IV kategoria od lat 16 - emisja po godzinie 20 00.

W przekonaniu Sądu Apelacyjnego przedstawienie postaw zseksualizowanych w audycji (...) oraz przedmiotowe ukazywanie kobiet wskazują, iż w przedmiotowej audycji, doszło do naruszenia art. 18 ust. 5 w zw. z §2 oraz załącznikiem nr 3 pkt. I do rozporządzenia (...). Podkreślenia wymaga, iż zgodnie z pkt. I ppkt. 1 ww załącznika do rozporządzenia (...) wynika, że małoletni poniżej lat 18 nie powinni oglądać audycji lub innych przekazów zawierających treści lub sceny m.in. zawierające społeczne usprawiedliwienie negatywnych stereotypów. Niewątpliwie poprzez rozpowszechnianie tego programu o godzinie 21.30 doszło do utrwalania i umożliwienia przejmowania przez widza 12-letniego nie mającego jeszcze wystarczającego dystansu do przekazów medialnych - negatywnego stereotypu zseksualizowanej postawy życiowej oraz uprzedmiotowienia kobiet.

Z uwagi na to , że Sąd Apelacyjny uznał , iż doszło do naruszenia przez Spółkę (...) S.A. w W. jedynie art.18 ust.5 ustawy z dnia 29 grudnia 1992r. o radiofonii i telewizji oraz §2 i §5 rozporządzenia (...) z dnia 23 czerwca 2005r. w sprawie kwalifikowania audycji lub innych przekazów mogących mieć negatywny wpływ na prawidłowy fizyczny, psychiczny lub moralny rozwój małoletnich oraz audycji lub innych przekazów przeznaczonych dla danej kategorii wiekowej małoletnich – obniżono nałożoną w zaskarżonej decyzji karę z kwoty 200.000 zł do kwoty 150.000 zł.

Wyrok SA w Warszawie z dnia 9 kwietnia 2015 r., VI ACa 744/14

Standard: 7388 (pełna treść orzeczenia)