Złożenie zastrzeżenia i uiszczenie opłaty po upływie dwudziestu lat od poprzedniego pochówku (art. 7 ust. 2 u.c.c.z.)

Przepis art. 7 ust. 1 ustawy o cmentarzach przewiduje, że: "Grób nie może być użyty do ponownego chowania przed upływem 20 lat". Z kolei w art. 7 ust. 2 przewidziano, że: "Po upływie 20 lat ponowne użycie grobu do chowania nie może nastąpić, jeżeli jakakolwiek osoba zgłosi zastrzeżenia przeciw temu i uiści opłatę, przewidzianą za pochowanie zwłok. Zastrzeżenie to ma skutek na dalszych lat 20 i może być odnowione".

Argumentując a rubrica, czyli odwołując się do miejsca przepisu w systematyce całej ustawy, bądź w systematyce wewnętrznej danej jednostki redakcyjnej ustawy, należy wskazać, że przepis art. 7 ust. 2 mieści się w jednostce redakcyjnej dotyczącej czasokresu użycia grobu do chowania. Uiszczenie wymienionej w tym przepisie opłaty jest w nim użyte jedynie jako jeden z warunków uniemożliwiających ponowne użycie grobu po upływie 20 lat, ale co istotne sam ten przepis nie określa ani wysokości opłaty, ani sposobu jej ustalenia, ani też nie zawiera delegacji w tym zakresie. Mówi wręcz o opłacie już przewidzianej.

Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 26 września 1995 r., III AZP 22/95, uznał, że art. 7 ust. 2 ustawy o cmentarzach stanowi podstawę do określania przez gminę, zarządzającą bezpośrednio cmentarzem, opłaty za usługi związane z pochowaniem zwłok, traktując przy tym taką uchwałę, jako ofertę do zawarcia umowy cywilnoprawnej podlegającą nawet negocjacjom.

Tak rozumiana "opłata za pochowanie zwłok" stanowi zatem wynagrodzenie z określonego stosunku prawnego, łączącego administratora cmentarza i uprawnionego do grobu. Dzięki wniesieniu tej opłaty, uprawniony ma możliwość przez dalszy okres czasu wykorzystywać uprawnienia, które w orzecznictwie i doktrynie określa się mianem "prawa do grobu" (majątkowe, jak i niemajątkowe), a administrator cmentarza obowiązany jest powstrzymać się - w zamian za wynagrodzenie, od podejmowania jakichkolwiek działań, które by zniweczyły lub ograniczyły owo "prawo do grobu".

Wykładnia tego przepisu prowadzi do wniosku, że złożenie zastrzeżenia i uiszczenie opłaty po upływie dwudziestu lat od poprzedniego pochówku skutkuje nabyciem prawa do wykorzystania miejsca, które to prawo pozostaje wiążące tylko w stosunku do zarządcy cmentarza. Nabyte prawo wyraża się więc tylko możnością domagania się niesprzeciwiania się przez zarządcę wykonaniu kolejnego pochówku oraz niesprzeciwiania się stanowi powstałemu w wyniku tej czynności, a zatem czynności te zapobiegają wygaśnięciu “prawa do grobu". Znaczenie tego typu świadczenia administratora cmentarza, polegającego na powstrzymaniu się od podejmowania określonych działań uwidacznia się zwłaszcza wówczas, gdy w danym grobie nie zostały złożone żadne zwłoki. W przypadku "pustego" grobu jedyną w zasadzie przeszkodą uniemożliwiającą administratorowi cmentarza ingerencję w treść uprawnień składających się na "prawo do grobu", jest wniesienie przez uprawnionego stosownej opłaty.

Wyrok NSA z dnia 19 czerwca 2018 r., II OSK 1909/16

Standard: 43885 (pełna treść orzeczenia)