Ustalenie podstawy wymiaru emerytury lub renty, gdy wcześniej ustalono prawa do świadczenia

Wskazać należy, że w art. 21 ust. 1 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, na który to przepis powołuje się ubezpieczony, uregulowano kwestię ustalania podstawy wymiaru emerytury lub renty w sytuacji posiadania wcześniej ustalonego prawa do świadczeń emerytalno-rentowych lub pobierania świadczenia przedemerytalnego. Zasadą jest przyjęcie podstawy wymiaru poprzedniego świadczenia. Mechanizm ten jest obligatoryjny przy ustalaniu podstawy wymiaru emerytury dla osoby, która wcześniej miała ustalone prawo do emerytury, jak również przy ustalaniu podstawy wymiaru renty z tytułu niezdolności do pracy dla osoby, która wcześniej miała ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy albo emerytury. Przy ustalaniu podstawy wymiaru emerytury dla osoby, która wcześniej miała ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy, względnie pobierała świadczenie przedemerytalne, ustawa przewiduje rozwiązanie alternatywne, czyli ustalenie podstawy wymiaru na nowo w myśl art. 15. W razie zastosowania metody podstawowej, wysokość podstawy wymiaru poprzedniego świadczenia musi uwzględniać wszystkie kolejne waloryzacje za okres po ustaleniu prawa do tego świadczenia, dodatkowo zaś - w przypadku ustalonego prawa do renty - rewaloryzację.

Wskazać należy, że Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 6 lutego 1998 r., II UKN 505/97, rozstrzygał analogiczną kwestię jak ta, będąca przedmiotem niniejszego postępowania, jednakże na wcześniejszym stanie prawnym. W orzeczeniu tym wskazał, że stosownie do przepisu art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 17 października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent (obecnie analogicznie - art. 21 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r.), podstawę wymiaru emerytury lub renty inwalidzkiej dla osoby, która wcześniej miała ustalone prawo do któregoś z tych świadczeń, stanowi podstawa wymiaru świadczenia, do którego prawo ustalono wcześniej - w wysokości uwzględniającej zasady waloryzacji oraz rewaloryzacji określone w tej ustawie, albo podstawa wymiaru ustalona na nowo w myśl zasad zawartych w art. 7 ustawy (obecnie - art. 15 ustawy emerytalnej), a więc w oparciu o przeciętną zwaloryzowaną kwotę wynagrodzenia lub dochodu, która stanowiła podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne, we wskazanych w przepisie okresach. Ten alternatywny sposób ustalenia podstawy wymiaru świadczenia może więc być stosowany w stosunku do osoby, która w chwili spełnienia warunków do niego, miała ustalone wcześniej prawo do któregoś z tych świadczeń. Zasady te nie mogą być jednak stosowane, jeżeli osoba, która obecnie nabyła prawo do emerytury lub renty inwalidzkiej, nie ma prawa do wcześniej ustalonego świadczenia. Przepis art. 8 ust. 1 ustawy może być stosowany, jeżeli prawo do wcześniej ustalonego świadczenia w dalszym ciągu istnieje, nawet jeśli świadczenie to nie jest wypłacane. Sąd Najwyższy zważył, że ten sposób ustalania podstawy wymiaru świadczenia dotyczy emerytury lub renty inwalidzkiej, a więc może być również stosowany jeżeli świadczeniobiorca mający wcześniej ustalone prawo do emerytury, obecnie uzyskał prawo do pobierania renty inwalidzkiej i dochodzi ustalenia podstawy jej wymiaru w oparciu o podstawę wymiaru świadczenia emerytalnego, do którego prawo ustalono wcześniej (i w dalszym ciągu ono istnieje). Wobec ustania prawa do renty inwalidzkiej i formalnego wstrzymania jej wypłaty (decyzja organu rentowego), przyjąć należy, że powoływany przepis art. 8 ust. 1 ustawy rewaloryzacyjnej nie może być zastosowany, stąd podstawa wymiaru świadczenia winna być ustalona według zasad ogólnych, zawartych w art. 7 ustawy. Podobne stanowisko, odnośnie wykładni art. 8 ust. 1 ustawy o rewaloryzacji emerytur i rent, zajął także Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 20 marca 1996 r., II URN 7/96, w którym zaakcentował, że zasady ustalania podstawy wymiaru emerytury wskazane w art. 8 ust. 1 mają zastosowanie do rencisty, któremu zawieszono wypłatę świadczenia, pod warunkiem jednak, że w tym okresie zawieszenia jego inwalidztwo trwało, a więc nie istniała podstawa do stwierdzenia ustania prawa do świadczenia (prawo do renty inwalidzkiej było zachowane). Zasady ustalania podstawy wymiaru emerytury w oparciu o podstawę wymiaru renty inwalidzkiej, do której prawo ustalono wcześniej (art. 8 ust. 1 ustawy o rewaloryzacji emerytur i rent), mogą być stosowane jedynie wtedy, gdy prawo do wcześniej ustalonego świadczenia zostało zachowane, także wtedy gdy wypłata tego świadczenia została zawieszona wobec kontynuowania zatrudnienia. Możliwość taka nie istnieje, gdy rencista utracił prawo do świadczenia wobec ustania inwalidztwa.

Wyrok SA w Szczecinie z dnia 4 czerwca 2009 r., III AUa 240/09

Standard: 6931