Miarkowanie wysokości wynagrodzenia na podstawie art. 82 § 1 k.p. a regulamin premiowania

Przepis art. 82 § 1 k.p. stanowi, iż za wadliwe wykonanie z winy pracownika produktów lub usług wynagrodzenie nie przysługuje. Jeżeli wskutek wadliwie wykonanej pracy z winy pracownika nastąpiło obniżenie jakości produktu lub usługi, wynagrodzenie ulega odpowiedniemu zmniejszeniu. W myśl § 2 tego artykułu, jeżeli wadliwość produktu lub usługi została usunięta przez pracownika, przysługuje mu wynagrodzenie odpowiednie do jakości produktu lub usługi, z tym, że za czas pracy przy usuwaniu wady wynagrodzenie nie przysługuje. W kontekście tego zarzutu pojawia się podstawowe zagadnienie, czy w akcie do którego odwołuje się powód i umowa o pracę, można przewidzieć inne niż wynikające z art. 82 §1 k.p. zasady pozbawiania (obniżania) tego rodzaju składnika wynagrodzenia. W przypadku nagrody sprawa jest prosta, bowiem jej przyznanie ( w tym wysokość) zależy wyłącznie od swobodnego uznania pracodawcy i nie musi tu mieć znaczenie wadliwe wykonana praca.

W przypadku tzw. premii regulaminowej, w ocenie Sądu Apelacyjnego warunki premiowania mogą w sposób inny niż to wynika z art. 82 § 1 k.p. przewidywać przesłanki obniżenia lub pozbawienia tego świadczenia. Wynika to przede wszystkim z istoty dodatkowych świadczeń w postaci premii, w tym również premii będącej konsekwencją wypracowania przez pracownika określonego wyniku finansowego. W przypadku tego rodzaju dodatkowych świadczeń, uzależnionych od spełnienia autonomicznych warunków premiowych, zasady przyznania i pozbawiania prawa do świadczenia nie są regulowane normą wynikającą z art. 82 § 1 k.p. Przepis odnosi się przede wszystkim do wynagrodzenia zasadniczego należnego za wykonaną pracę.

Nie sposób przyjąć koncepcji powoda, iż w każdej sytuacji warunki wskazane w regulaminie premiowania lub innym akcie, są modyfikowane przez art. 82 § 1 k.p. w szczególności, że modyfikowane są wskazane w nim przesłanki pozbawienia lub obniżenia dodatkowego świadczenia według reguły wynikającej z art. 9 § 2 k.p. Z istoty bowiem premii regulaminowej, jako specjalnego i dodatkowego świadczenia najczęściej powiązanego z szczególnymi, dodatkowymi osiągnięciami pracownika, wynika, że warunki przyznania tego świadczenia oraz jego pozbawiania lub obniżania (tzw. reduktory) mogą być autonomicznie ustalane w regulaminie premiowania (lub innym akcie), w sposób niezależny od art. 82 §1 k.p., choć nie dowolny.

Przepis art. 82 §1 k.p. nie może wpływać, bo nie taka jest jego funkcja na ustalanie przez strony stosunku pracy bardziej lub mniej rygorystycznych przesłanek prowadzących do całkowitego pozbawienia praw do premii (udziału w zysku). Zarówno postanowienia umowy o pracę jak i postanowienia regulaminów premiowania mogą przewidywać pozbawienie takiego wyjątkowego, dodatkowego świadczenia mającego charakter premii, w sytuacji każdego istotnego uchybienia w wykonywaniu obowiązków pracowniczych, bez konieczności miarkowania tego świadczenia na zasadach wynikających z art. 82 § 1 k.p.

Odwołanie się w apelacji do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 2 lutego 2012r. (II PK 133/11), mające potwierdzać zasadność zarzutu nie jest trafne. Sąd Najwyższy oceniał bowiem możliwość stosowania zasad wynikających z art. 82 § 1 k.p. na tle odmiennego stanu faktycznego, a przede wszystkim na tle odmiennych, szczególnych regulacji dotyczących wynagrodzenia prowizyjnego poborcy skarbowego zawartych w przepisach rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 29 października 1999r. w sprawie określenia uprawnień szczególnych w zakresie płac i innych świadczeń, zasad przyznawania tych świadczeń i ich wysokości oraz określenia dodatków do wynagrodzenia przysługujących niektórym kategoriom członków korpusu służby cywilnej (Dz.U nr 89 poz.997 ze zm.) Przepisy tego rozporządzenia wskazując przesłanki wyliczenia wynagrodzenia prowizyjnego nie wskazywały jednocześnie tzw. reduktorów tj. nie określały precyzyjnie sytuacji zwianych z uchybieniami pracownika lub wadliwie wykonanymi czynnościami, w których wynagrodzenie prowizyjne podlegałoby odpowiedniemu zmniejszeniu lub nawet powodowałoby utratę praw do tego świadczenia. Sąd Najwyższy uznał w tej sytuacji prawo pracodawcy do obniżenia świadczenia na zasadach wynikających z art. 82§1 k.p. i jednocześnie wyjaśnił, iż w takiej sytuacji brak po stronie pracodawcy możliwości miarkowania wysokości świadczenia na zasadzie wynikającej z art. 82 § 1 k.p. stwarzałoby możliwość wynagradzania prowizyjnego również za działania wadliwe, a nawet naruszające prawo. Pomijając odmienną podstawę prawną roszczenia, w przedmiotowej sprawie sytuacja jest zupełnie inna, skoro akceptowane przez strony zasady przyznawania udziału w zysku jednoznacznie wskazywały okoliczności (związane z ogólnie rzecz ujmując nienależytym wykonywaniem obowiązków pracowniczych), w których pracownik traci prawo do tego świadczenia. Nie ma więc w takiej sytuacji uzasadnienia dla ochrony słusznych interesów pracodawcy (jak w sprawie I PK 133/11) poprzez odwołanie się do regulacji wynikającej z art. 82§1 k.p. Jednocześnie nie sposób odmówić pracodawcy w regulaminie premiowania lub samym stronom w umowie o pracę prawa do określenia zarówno przesłanek pozytywnych przyznania dodatkowego (poza wynagrodzeniem zasadniczym) świadczenia w postaci premii jak i przesłanek negatywnych, pozbawiających prawa do premii.

Wyrok SA w Krakowie z dnia 19 kwietnia 2016 r., III APa 3/16

Standard: 6902