Odwołanie do sądu, właściwość i kognicja sądu w sprawie odwołania od oceny okresowej członka korpusu służby cywilnej

W orzecznictwie Sądu Najwyższego (wyroki: z dnia 17 czerwca 2014 r., II PK 246/13 i z dnia 25 sierpnia 2015 r., II PK 223/14 utrwalony jest pogląd, że zakres kognicji sądu pracy rozpoznającego w trybie art. 83 ust. 5 ustawy o służbie cywilnej odwołanie członka korpusu służby cywilnej od oceny okresowej, obejmuje wyłącznie kontrolę, czy pracodawca dochował przewidzianego prawem trybu oceny oraz czy wystawione przez niego negatywne oceny cząstkowe (na poziomie "poniżej oczekiwań" i "znaczenie poniżej oczekiwań") były uzasadnione, a więc oparte na prawdziwych okolicznościach faktycznych. W razie uwzględnienia powództwa w takiej sprawie, sąd nie zmienia oceny okresowej, a jedynie uchyla ją w całości lub części, co obliguje pracodawcę do jej ponownego sporządzenia.

Ocena okresowa członka korpusu służby cywilnej jest zbiorem (sumą) określonych ocen (opinii) wyrażanych według określonych kryteriów za pomocą przyjętej punktacji i z tej przyczyny - jak każda opinia służbowa - nie jest pozbawiona subiektywnego osądu osoby oceniającej (por. uz. wyroku SN z dnia 6 kwietnia 2011 r., II PK 274/10). W konsekwencji sąd pracy nie jest uprawniony do podwyższania pozytywnej oceny kwalifikacyjnej, natomiast jego kontroli podlega zachowanie przez pracodawcę standardów, jakie wyznacza art. 94 pkt 9 Kodeksu pracy, zgodnie z którym pracodawca jest zobowiązany stosować obiektywne i sprawiedliwe kryteria oceny pracowników oraz wyników ich pracy. Rozpatrując odwołanie od oceny okresowej, sąd bada, czy ocenę przeprowadzono we właściwym trybie, a stwierdziwszy w tym zakresie uchybienia, rozważa, czy naruszenia przez pracodawcę zasad opiniowania pracowników były tego rodzaju, że kryteria oceny okazały się dowolne. W razie stwierdzenia, że ocena wystawiona przez pracodawcę nie została dokonana na podstawie obiektywnych i sprawiedliwych kryteriów, sąd może uchylić tę ocenę. (podobnie wyroki SA w Poznaniu: z dnia 14 sierpnia 2014 r., III APa 7/14 i z dnia 30 października 2014 r., III APa 17/14).

W uchwale SN z dnia 27 stycznia 2016 r., III PZP 10/15 wywiedziono natomiast, iż sąd rozpoznając sprawę z odwołania od oceny okresowej pracownika służby cywilnej (art. 83 ust. 5 ustawy z 21 listopada 2008 r. o służbie cywilnej, jednolity tekst: Dz.U. z 2014 r., poz. 1111 z późn. zm.) jest uprawniony wyłącznie do kontroli zachowania trybu dokonania oceny oraz uzasadnienia negatywnych ocen cząstkowych (na poziomie poniżej oczekiwań i znacznie poniżej oczekiwań) pod kątem prawdziwości podanych okoliczności faktycznych oraz zastosowania obiektywnych i sprawiedliwych kryteriów (art. 94 pkt 9 k.p.).

Zawarty w art. 94 pkt 9 k.p. postulat zmierza do wyeliminowania z procedury dokonywania ocen okresowych opinii subiektywnych i niesprawiedliwych.

Wyrok SN z dnia 15 listopada 2022 r., II PSKP 24/22

Standard: 67802 (pełna treść orzeczenia)

W dotychczasowym orzecznictwie Sądu Najwyższego charakter sprawy zainicjowanej odwołaniem członka korpusu służby cywilnej od oceny okresowej nie był postrzegany jednolicie (por. przykładowo wyrok z dnia 30 października 2013 r., II PK 32/13 oraz uzasadnienie uchwały z dnia 18 listopada 2014 r., II PZP 2/14). Jednak Sąd Najwyższy w składzie rozpoznającym niniejszą skargę przychyla się do stanowiska zaprezentowanego w późniejszym wyroku, z dnia 3 listopada 2015 r., III PK 85/14, w którym stwierdzono, że sprawa z odwołania od oceny okresowej członka korpusu służby cywilnej, jest w sprawą o charakterze niemajątkowym. Uzasadnieniem tego tezy jest założenie, że odwołanie od oceny okresowej członka korpusu służby cywilnej, w którym zgłoszono roszczenie "o zmianę oceny okresowej" (względnie "o nakazanie pracodawcy zmiany oceny okresowej") jest wywodzone ze stosunku pracy, który jest niewątpliwie stosunkiem prawnym o charakterze majątkowym. Jednakże takie roszczenie (o zmianę, uchylenie oceny okresowej) nie przekłada się w sposób bezpośredni na ochronę wynikających ze stosunku pracy ekonomicznych interesów pracownika a orzeczenie wydane w tej sprawie nie ma bezpośredniego wpływu na realizację jego interesów majątkowych. W szczególności, rozstrzygnięcie "o zmianie oceny okresowej" (względnie "o nakazaniu dokonania zmiany oceny okresowej", czy o jej uchyleniu) nie ma bezpośredniego wpływu na wysokość należnego wynagrodzenia za pracę ani na prawo do innych świadczeń ze stosunku pracy, a na prawa majątkowe pracownika może mieć tylko pośredni wpływ (w przyszłości i w związku z innymi zdarzeniami prawnymi).

Wobec powyższego należy przyjąć, że w rozpoznawanej sprawie - z uwagi na jej niemajątkowy charakter - pozwana Izba nie miała obowiązku oznaczenia wartości przedmiotu zaskarżenia, a więc - wbrew zarzutom powoda - nie zachodzą podstawy do odrzucenia skargi kasacyjnej.

W aktualnej judykaturze nie wzbudza wątpliwości zakres kognicji sądu powszechnego (sądu pracy) rozpoznającego sprawę z odwołania od oceny okresowej członka korpusu służby cywilnej. W tym przedmiocie należy przywołać uchwałę z dnia 27 stycznia 2016 r., III PZP 10/15, w której Sąd Najwyższy, dokonując podsumowania dotychczasowego dorobku orzeczniczego (wyroki z dnia 17 czerwca 2014 r., II PK 246/13; z dnia 25 sierpnia 2015 r., II PK 223/14 i z dnia 3 listopada 2015 r., III PK 85/14), przedstawił wykładnię, że w takiej sprawie sąd jest uprawniony wyłącznie do kontroli zachowania trybu dokonania oceny oraz uzasadnienia negatywnych ocen cząstkowych (na poziomie "poniżej oczekiwań" i "znacznie poniżej oczekiwań") pod kątem prawdziwości podanych okoliczności faktycznych oraz zastosowania obiektywnych i sprawiedliwych kryteriów (art. 94 pkt 9 k.p.). W związku z tym w razie uwzględnienia powództwa pracownika sąd nie zmienia oceny okresowej (nie orzeka reformatoryjnie), ale uchyla ją w całości lub części (orzeka kasatoryjnie), co zobowiązuje pracodawcę do jej ponownego dokonania. Z kolei, uchylenie przez sąd negatywnej oceny okresowej (cząstkowej) jest dopuszczalne jedynie w przypadku naruszeń mających istotny wpływ na ostateczny wynik oceny łącznej. Inaczej mówiąc, sąd rozpatrujący odwołanie od oceny okresowej nie jest uprawniony do podwyższenia pozytywnej oceny kwalifikacyjnej ("na poziomie oczekiwań") na "jeszcze lepszą" ocenę pozytywną ("powyżej oczekiwań"). Sąd Najwyższy w składzie rozpoznającym niniejszą skargę podziela to stanowisko w całej rozciągłości.

Wyrok SN z dnia 19 stycznia 2017 r., I PK 48/16

Standard: 22991 (pełna treść orzeczenia)

Sprawa z odwołania od oceny okresowej członka korpusu służby cywilnej jest sprawą o prawa niemajątkowe.

Wyrok SN z dnia 3 listopada 2015 r., III PK 85/14

Standard: 60178 (pełna treść orzeczenia)