Zwrot alimentów uiszczonych na podstawie postanowienia o udzieleniu zabezpieczenia

W uchwale z dnia 20 października 2010 r. (III CZP 59/10) Sąd Najwyższy zajął stanowisko, że świadczenie uiszczone na podstawie postanowienia o udzieleniu zabezpieczenia, zobowiązującego do łożenia na rzecz małżonka kosztów utrzymania rodziny, nie podlega zwrotowi jako świadczenie nienależne (art. 410 k.c.).

Wyrok SR Stare Miasto w Poznaniu z dnia 28 września 2016 r., XII C 1675/15

Standard: 6752 (pełna treść orzeczenia)

Zabezpieczenie nowacyjne świadczenia alimentacyjnego stanowi zaspokojenie wierzyciela. W trybie zabezpieczenia uprawniony otrzymuje bowiem zazwyczaj to, co zostanie zasądzone na jego rzecz w toku postępowania o zasądzenie alimentów. Przy czym zaspokojenie to nie ma charakteru definitywnego, a jest jedynie prowizoryczne i warunkowe. W przypadku nieuwzględnienia żądania pozwu, obowiązany ma możliwość żądania zwrotu spełnionego bądź wyegzekwowanego świadczenia i wystąpienia w tym zakresie ze stosownym powództwem. Zabezpieczenie nowacyjne, z uwagi na sposób unormowania stosunków między stronami, może spowodować straty obowiązanego, ale nie będą one miały postaci wypłacenia świadczenia uprawnionemu. Tym samym powództwo o zwrot uiszczonych w ramach tego rodzaju zabezpieczenia nie znajduje swojego oparcia w treści art. 746 § 1 k.p.c., a w przepisach dotyczących bezpodstawnego wzbogacenia, albowiem uiszczone w toku postępowania zabezpieczającego kwoty uzyskują charakter nienależnego świadczenia.

W myśl natomiast art. 744 § 1 k.p.c. w razie prawomocnego zwrotu albo odrzucenia pozwu lub wniosku, oddalenia powództwa lub wniosku albo umorzenia postępowania, zabezpieczenie upada. Wobec oddalenia powództwa G. C. prawomocnym wyrokiem, udzielone w toku postępowania II R C 123/14 zabezpieczenie powództwa upadło, a zatem zaistniały przesłanki do uznania spełnionego w jego toku przez R. C. świadczenia za nienależne.

Podmiot spełniający kryteria uznania go za bezpodstawnie wzbogacony w wyniku otrzymania świadczenia nienależnego, nie zawsze podlega obowiązkowi jego zwrotu. Wyłączenia obowiązku zwrotu świadczenia nienależnego unormowane zostały w treści art. 409 k.c. i art. 411 k.c.

Art. 409 k.c. stanowi, że obowiązek wydania korzyści lub zwrotu jej wartości wygasa, jeżeli ten, kto korzyść uzyskał, zużył ją lub utracił w taki sposób, że nie jest już wzbogacony, chyba że wyzbywając się korzyści lub zużywając ją powinien był liczyć się z obowiązkiem zwrotu. Jednakże w niniejszym przypadku przepis ten nie będzie miał zastosowania, pomimo że pozwana zużyła już środki finansowe przekazane jej przez powoda z tytułu alimentów. W ocenie Sądu pozwana powinna była liczyć się z koniecznością zwrotu objętych zabezpieczeniem jej powództwa środków w przypadku negatywnego z jej punktu widzenia rozstrzygnięcia postępowania (...).

W myśl natomiast art. 411 pkt 2 k.c. nie można żądać zwrotu świadczenia jeżeli spełnienie świadczenia czyni zadość zasadom współżycia społecznego. Przepis ten ma zastosowanie w sytuacji, gdy spełniający świadczenie nie był prawnie zobowiązany, ale można mu przypisać moralny obowiązek względem osoby, która świadczenie to uzyskała. 

Odmowa uwzględnienia żądania zwrotu nienależnego świadczenia musi być wsparta odpowiednią aprobatą moralną. Zdaniem Sądu bezskuteczne działania pozwanej zmierzające do obciążenia powoda na jej rzecz obowiązkiem alimentacyjnym nie zasługują na aprobatę w świetle zasad współżycia społecznego. 

Wobec niewystąpienia przesłanek zwalniających pozwaną z obowiązku zwrotu uiszczonego przez powoda świadczenia, należało zasądzić na jego rzecz kwotę odpowiadającą sumie zapłaconych alimentów tj. kwotę 1 782,90 zł. Tym samym na zasądzoną na rzecz powoda kwotę 1 882,70 zł składała się kwota nienależnego świadczenia w wysokości 1 782,90 zł oraz odszkodowanie w kwocie 99,80 zł.

Wyrok SR dla Wrocławia-Śródmieścia we Wrocławiu  z dnia 5 maja 2015 r., I C 217/15

Standard: 58668 (pełna treść orzeczenia)