Warunki odbywania kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego (art. 43[la] k.k.w.)

W art. 43la § 1–3 k.k.w. określone zostały warunki, których łączne zaistnienie umożliwia udzielenie zezwolenia na odbywanie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego , przy czym mają one dwojaki charakter:

a. formalny w znaczeniu obiektywnego , jednoznacznego spełnienia (lub braku) określonej okoliczności pozbawionej elementów uznania (luzu decyzyjnego) , do których najbardziej „jaskrawych „ należy wymiar orzeczonej kary pozbawienia wolności tj. nie przekraczający wartości progowej roku i i 6 miesięcy przy jednoczesnym nie zaistnieniu warunków z art.64 § 2 k.k.

b. o charakterze ocennym, których istnienie (lub ich brak) ustala sąd w ramach swobodnej oceny uwarunkowań wynikających z posiadanych dowodów, po uprzednim – w tym znaczeniu mają one pierwotny charakter - stwierdzeniu kompletu przesłanek o charakterze formalnym (jak wyżej wskazano opisywanych od strony pozytywnej lub negatywnej , do których do przesłanek ocennych należy przede wszystkim ocena . ocenę, że dozór elektroniczny jest wystarczający do osiągnięcia celów kary.

Wprowadzenie przez ustawodawcę do treści art. 43 la § 1 pkt.1 k.k.w. , jako przesłanki formalnej , wymogu aby nie zachodziły warunki z art. 64 § 2 k.k. a więc tzw. recydywy wielokrotnej oznacza zatem normatywny wyraz dokonania przez ustawodawcę zgeneralizowanej oceny,że każdy bez wyjątku sprawca skazany w warunkach art. 64 § 2 k.k. , nawet w przypadku wymierzenia mu minimalnej in concreto kary pozbawienia wolności , cechuje się tak wysokim stopniem demoralizacji , iż dla osiągnięcia celów kary pozbawienia wolności (art. 67 §1 k.k.w.) wymaga oddziaływania resocjalizacyjnego w postaci wykonywania kary w warunkach zakładu karnego.

Postanowienie SA we Wrocławiu z dnia 1 października 2021 r., II AKzw 2357/21

Standard: 63080 (pełna treść orzeczenia)

Ustalając, czy do osiągnięcia celów kary pozbawienia wolności wystarczające będzie odbycie jej w formie dozoru elektronicznego (art. 43la § 1 pkt 2 k.k.w.), należy mieć na uwadze cele tej kary określone w art. 67 k.k.w. Kodeks karny wykonawczy przewiduje znacznie węższy zakres celów wykonywania kary pozbawienia wolności niż dyrektywy wymiaru kary wymienione w art. 53 § 1 k.k., a więc celów, którym ma służyć wymiar kary.

W postępowaniu wykonawczym „znika” stopień winy, stopień społecznej szkodliwości czynu, a także społeczne oddziaływanie kary. Podstawowym celem wykonywania kary pozbawienia wolności jest cel zapobiegawczy i wychowawczy, a więc to, co jest nazywane prewencją szczególną. Został on jednoznacznie wyartykułowany w art. 67 k.k.w. jako wzbudzanie w skazanym woli współdziałania w kształtowaniu jego społecznie pożądanych postaw, w szczególności poczucia odpowiedzialności oraz potrzeby przestrzegania porządku prawnego, a zatem powstrzymania się od powrotu do przestępstwa. Jest to cel niejako perspektywiczny, dalekosiężny, mający szansę realizacji w przyszłości, po odbyciu kary.

Wymóg rozważenia względów bezpieczeństwa, stopnia demoralizacji, a także innych szczególnych okoliczności w sprawie o zezwolenie na odbywanie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego i ocena, czy nie przemawiają one za potrzebą osadzenia skazanego w zakładzie karnym, ma zagwarantować wyeliminowanie skazanych, którzy mogą na wolności stanowić niebezpieczeństwo dla społecznie chronionych wartości.

Przy uwzględnianiu „stopienia demoralizacji” skazanego jako jednej z przesłanek oceny, czy zasadne jest udzielenie mu zezwolenia na odbywanie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego (art. 43 la § 2 k.k.w.), należy mieć na uwadze właściwe rozumienie tego pojęcia i jego pojemność. Pojęcie to może nasuwać pewne wątpliwości, ale uogólniając, można powiedzieć, że demoralizacja uzewnętrznia się w różnorodnych negatywnych zachowaniach naruszających przyjęte normy prawne i społeczne. Zadaniem sądu penitencjarnego jest zatem ocena, na ile stopień tak rozumianej demoralizacji umożliwia wykonanie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego.

Oceniając, czy skazany zasługuje na odbywanie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego należało odnieść się do kolejnej przesłanki określonej w art. 43 la § 2 k.k.w. „inne szczególne okoliczności”, mogące stanowić przeciwskazanie odbywania kary pozbawienia wolności w formie dozoru elektronicznego, zostały sformułowane w art. 43la § 2 k.k.w. jako klauzula generalna, pozostawiająca sądowi penitencjarnemu w każdym indywidualnym przypadku swobodę oceny, czy takie okoliczności mają miejsce.

Należy zwrócić uwagę na właściwe rozumienie pojęcia „szczególne” poprzez wskazanie jego synonimów (nietypowe, niezwykłe, wyjątkowe specyficzne, nieprzeciętne). W tej sytuacji należy przyjąć, że „szczególne okoliczności”, o których mowa we wskazanym przepisie to zarówno okoliczności dotyczące osoby skazanego, jak też czynu, za który został skazany. W tym drugim przypadku, podobnie jak w sprawach o warunkowe przedterminowe zwolnienie, szczególne okoliczności mogą odnosić się do czynu, ale tylko w takim ich rozumieniu, które wyklucza ocenę i różnicowane rodzaju czynu; chodzi raczej o okoliczności jego popełnienia charakteryzujące osobowość sprawcy, którą przejawił popełniając przestępstwo. Ma to znaczenie dla negatywnej prognozy. Obowiązkiem sądu jest więc wskazanie, jakie okoliczności, rozumiane jako fakty, zdarzenia, sytuacje i stany towarzyszące popełnieniu czynu, wpłynęły na negatywną charakterystykę osobowości skazanego. Samo opisanie okoliczności czynu przypisanego skazanemu w wyroku, nawet drastycznych, tego wymogu nie spełnia, gdyż okoliczności te były już rozpatrywane przez sąd meriti i miały znaczenie dla sądowego wymiaru kary.

Wydanie postanowienia o udzieleniu skazanemu zezwolenia na odbycie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego ma charakter fakultatywny i jest oparte na ocenie sądu co do zasadności i celowości uwzględnienia wniosku w tym przedmiocie, opartej na przesłankach wskazanych w ustawie. Jeżeli sąd penitencjarny nie udziela zezwolenia, ma obowiązek wykazać dlaczego, mimo istnienia przesłanek określonych w art. 43la § 1, 2 i 3 k.k.w., nie uwzględnił wniosku. Tego w treści zaskarżonego postanowienia brakuje.

Postanowienie SA we Wrocławiu z dnia 5 września 2017r. II A Kzw 1508/17

Standard: 9291 (pełna treść orzeczenia)