Zawieszenie, zwolnienie i przywrócenie funkcjonariusza do służby celnej

Zgodnie z art. 103 ust. 1 pkt 1 i 2 usc funkcjonariusza zawiesza się w pełnieniu obowiązków służbowych na czas nie dłuższy niż 3 miesiące, w przypadku wszczęcia przeciwko niemu postępowania karnego w sprawie o przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego lub postępowania karnego skarbowego w sprawie o umyślne przestępstwo skarbowe. W odniesieniu do pierwszej z przesłanek obligatoryjnego zawieszenia, wprowadzonej do usc z 1999 r. ustawą z 23 kwietnia 2003 r. o zmianie ustawy - Kodeks celny oraz o zmianie ustawy o Służbie Celnej (Dz.U.120.1122), dwukrotnie wypowiadał się Trybunał Konstytucyjny. W wyroku z 19 października 2004 r., w sprawie K 1/04, Trybunał stwierdził, że zawieszenie funkcjonariusza celnego w pełnieniu obowiązków służbowych w przypadku wszczęcia przeciwko niemu postępowania karnego w sprawie o przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego jest zgodne z art. 32 Konstytucji i nie jest niezgodne z art. 42 ust. 3 w związku z art. 2 Konstytucji. Podobnie w wyroku z 13 lutego 2007 r. w sprawie K 46/05, Trybunał uznał, że zawieszenie funkcjonariusza celnego w pełnieniu obowiązków z uwagi na wskazaną powyżej przesłankę jest zgodne z art. 60, art. 65 ust. 1 w związku z art. 30 i art. 31 ust. 3 Konstytucji oraz nie jest niezgodne z art. 67 Konstytucji.

Art. 104 i art. 105 usc określają przesłanki obligatoryjnego i fakultatywnego zwolnienia funkcjonariusza ze służby. Funkcjonariusza zwalnia się ze służby m.in. w przypadku skazania prawomocnym wyrokiem za przestępstwo popełnione umyślnie lub umyślne przestępstwo skarbowe (art. 104 ust. 1 pkt 2 usc), prawomocnego orzeczenia pozbawienia praw publicznych (art. 104 ust. 1 pkt 7 usc) czy prawomocnego orzeczenia zakazu wykonywania zawodu funkcjonariusza (art. 104 ust. 1 pkt 8 usc). Natomiast funkcjonariusza można zwolnić ze służby m.in. w przypadku skazania prawomocnym wyrokiem za przestępstwo inne niż przestępstwo popełnione umyślnie lub umyślne przestępstwo skarbowe (art. 105 ust. 1 pkt 2 usc), warunkowego umorzenia postępowania karnego lub postępowania karnego skarbowego, jeżeli popełniony czyn stanowił przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego lub umyślne przestępstwo skarbowe (art. 105 ust. 1 pkt 7 usc) czy też upływu 12 miesięcy okresu zawieszenia w pełnieniu obowiązków służbowych, jeżeli nie ustąpiły przyczyny będące podstawą zawieszenia (art. 105 ust. 1 pkt 10 usc). Ostatnia z wymienionych przesłanek stanowiła podstawę zwolnienia ze służby funkcjonariuszy celnych w sprawie, w związku z którą sąd wystąpił z pytaniem prawnym.

Przesłanki przywrócenia funkcjonariuszy do służby określa art. 109 ust. 1 usc. Zgodnie z powołanym przepisem, funkcjonariusza, na jego wniosek, przywraca się do służby na poprzednich warunkach, w przypadku prawomocnego: 1) umorzenia postępowania karnego lub postępowania karnego skarbowego ze względu na okoliczności wymienione w art. 17 § 1 pkt 1, 2 i 6 kpk, 2) uniewinnienia lub 3) uchylenia prawomocnego wyroku skazującego. W wymienionych przypadkach funkcjonariusz powinien zgłosić się do służby w terminie 7 dni od dnia uprawomocnienia się wyroku wydanego w postępowaniu karnym lub postępowaniu karnym skarbowym.

Sąd Najwyższy, w wyroku z 22 listopada 2012 r. w sprawie I PK 163/12 (Lex nr 1515356) uznał, że przywrócenie do służby na podstawie art. 109 ust. 1 pkt 1 usc może nastąpić niezależnie od sposobu ustania stosunku służbowego funkcjonariusza celnego, jeżeli tylko miało ono związek z prowadzeniem przeciwko niemu postępowania karnego, zakończonego wydaniem jednego z orzeczeń szczegółowo opisanych w tym przepisie. SN sprecyzował, że art. 109 ust. 1 pkt 1 usc powinien być zastosowany wówczas, gdy:

1) istnieje związek między ustaniem stosunku służbowego i wszczęciem wobec funkcjonariusza celnego postępowania karnego lub postępowania karnego skarbowego,

2) postępowanie karne lub postępowanie karne skarbowe nie było jeszcze zakończone w chwili, gdy doszło do ustania stosunku służbowego,

3) postępowanie karne lub postępowanie karne skarbowe zostało prawomocnie umorzone ze względu na okoliczności wymienione w art. 17 § 1 pkt 1, 2 i 6 kpk już po ustaniu stosunku służbowego funkcjonariusza celnego.

SN wskazał ponadto, że musi istnieć związek między wszczęciem postępowania karnego lub postępowania karnego skarbowego i ustaniem stosunku służbowego, ponieważ tylko umorzenie postępowania karnego, którego wszczęcie doprowadziło do ustania stosunku służbowego (nie jakiegokolwiek postępowania karnego), stwarza po stronie funkcjonariusza celnego roszczenie o przywrócenie do służby.

Wyrok TK z dnia 6 kwietnia 2016 r., P 2/14, OTK-A 2016/8, Dz.U.2016/1233

Standard: 6832 (pełna treść orzeczenia)