Stabilizacja personalna w czasie trwania kadencji

Podstawową kwestią wymagającą rozważenia jest zarzut naruszenia art. 169 ust. 2 konstytucji, z którego wywiedziona została zasada stabilizacji personalnej gmin w czasie trwania kadencji. Biorąc pod uwagę literalne brzmienie wymienionego przepisu konstytucyjnego należy stwierdzić, iż zawiera on normę prawną stanowiącą, że wybory do organów samorządu terytorialnego są powszechne, równe i odbywają się w głosowaniu jawnym.

Uzyskanie mandatu radnego nie stanowi w sensie prawnym gwarancji, iż wybrana osoba będzie pełnić mandat przez całą kadencję, chociażby z tego powodu, że Ordynacja wyborcza przewiduje różne sytuacje, w których może on wygasnąć. Ze względu na publiczny charakter funkcji radnego ustawodawca ma też większą swobodę do ingerowania w jego sytuację prawną w okresie kadencji, m.in. poprzez ustanawianie zakazów i ograniczeń w sprawowaniu dodatkowych funkcji czy wykonywania zatrudnienia. Dotyczy to zwłaszcza uchwalania przepisów eliminujących zjawiska patologiczne, które nie mogą być uznawane jako naruszające zasadę zaufania obywateli do państwa, lecz wręcz przeciwnie jako służące jej umacnianiu. Na tej podstawie Trybunał Konstytucyjny uznał, że rozbudowa katalogu sytuacji, w których mandat ustanie przed upływem kadencji, nie staje się automatycznie sprzeczna z Konstytucją.

Trybunał Konstytucyjny pragnie ponownie (por. uchwałę z 13 kwietnia 1994 r. - W. 2/94) podkreślić, że sprawowanie mandatu przedstawicielskiego jest dobrowolną służbą publiczną, z którą mogą się wiązać dodatkowe obciążenia i obowiązki. Wykonywanie funkcji publicznych w wielu przypadkach pozbawia lub ogranicza prawa osób je pełniących w zakresie przynależności do partii politycznych lub organizacji związkowych, bądź w sferze zatrudnienia.

Obejmując funkcję publiczną obywatel niejako "godzi się" na utratę pewnych praw (uprawnień) zyskując w zamian inne, związane z tą funkcją. Przyjęcie mandatu przedstawicielskiego może więc wpływać ograniczająco na swobodę wyboru lub zachowania miejsca pracy, ponieważ ustawodawca może nakładać na radnych różne ograniczenia w odniesieniu do ich działalności zawodowej, pod warunkiem że pozostają one w racjonalnym związku z interesem publicznym, któremu mają służyć, a zakres ograniczeń będzie współmierny do rangi tego interesu (por. K. 29/96). Przeszkody nie może tu stanowić fakt, iż mandat zostaje powierzony radnemu przez wyborców, co miałoby rzekomo przemawiać za tym, iż ustawodawca powinien respektować ich wolę co do wyboru danych osób.

Radny wprawdzie, co do zasady, reprezentuje swoich wyborców (art. 23 ust. 1 ustawy o samorządzie terytorialnym), jednakże obowiązujące przepisy regulujące ustrój i prawo wyborcze samorządu terytorialnego przyjmują ogólnie biorąc koncepcję mandatu wolnego, którego istotną cechą jest prawny dystans mandatariusza od jego wyborców. Oznacza to, iż po wyborach radny realizuje przede wszystkim interes publiczny nie podlegając wprost woli wyborców; nie może też być przez nich odwołany.

Wyrok TK z dnia 31 marca 1998 r. K 24/97, OTK 1998/2/13, Dz.U.1998/46/293

Standard: 255 (pełna treść orzeczenia)