Odpowiednie stosowanie przepisów k.p.c. (art. 558 k.p.k.)

Sformułowanie „w kwestiach nieuregulowanych”, zawarte w art. 558 k.p.k., pozwala na stosowanie art. 442 k.p.c. w sprawach prowadzonych na podstawie Rozdziału 58 Kodeksu postępowania karnego, a także w sprawach prowadzonych na podstawie ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (tj. Dz. U. z 2021 r., poz. 1693) – w związku z jej art. 8 ust. 3.

Analiza Kodeksu postępowania karnego wyraźnie wskazuje na to, że nie zawarto w nim przepisu stanowiącego bezpośredni odpowiednik art. 44[2] k.p.c. Istnieje „jedynie” art. 37 k.p.k., który jest odpowiednikiem art. 441 k.p.c., a więc dotyczy odmiennej instytucji prawnej. Instytucja z art. 37 kp.k. posiada przy tym nie tylko charakter wyjątkowy, lecz i uznaniowy.

W art. 37 k.p.k. ustawodawca zdecydował się na pozostawienie organom procesowym tzw. „luzu decyzyjnego”, a więc uznaniowej swobody w ocenie sytuacji. Wydanie rozstrzygnięcia według jest więc uznaniowe, co jest prostą konsekwencją zawarcia w nim zwrotu o charakterze niedookreślonym: „dobro wymiaru sprawiedliwości” (zob. D. Świecki (red.), Kodeks postępowania karnego. Tom I. Komentarz aktualizowany, Lex/el. 2023, uwagi do art. 37 k.p.k., teza 1.). Natomiast w art. 44[2] k.p.c., o czym już wspomniano wcześniej, istnieje jednoznaczny nakaz działania w sytuacji objętej treścią przepisu. Nie ma tu pola do jakiegokolwiek luzu decyzyjnego czy uznaniowości. Przekazanie sprawy, jeżeli wymaga tego dobro wymiaru sprawiedliwości, na podstawie art. 37 k.p.k., nie może być więc postrzegane w tych samych kategoriach co sytuacja z art. 442 k.p.c.

W konsekwencji po pierwsze nie można uznać, iż art. 37 k.p.k. obejmuje swoim zakresem sytuację z art. 44[2] k.p.c. Po wtóre, nie ma również podstaw do uznania, że w Kodeksie postępowania karnego istnieje przepis stanowiący odpowiednik art. 44[2] k.p.c., co miałoby uniemożliwiać skorzystanie na płaszczyźnie postępowania karnego z uregulowania zawartego w procedurze cywilnej. W związku z tym należy zaaprobować twierdzenie, iż w sprawach prowadzonych na podstawie Rozdziału 58 Kodeksu postępowania karnego, poprzez odwołanie zawarte w art. 558 k.p.k., można stosować art. 442 k.p.c. Trzeba przy tym mieć na względzie, że przepis ten, wprowadzający odstępstwo od konstytucyjnej gwarancji rozpoznania sprawy przez właściwy sąd (art. 45 ust. 1 Konstytucji RP) na rzecz realizacji jednej z naczelnych gwarancji procesowych - tj. prawa do rozpoznania sprawy przez bezstronny sąd, nie powinien podlegać wykładni rozszerzającej.

Uchwała SN z dnia 17 stycznia 2024 r., I KZP 4/23

Standard: 76640 (pełna treść orzeczenia)

Sugerowanie przez wnioskodawcę, iż skoro prokurator nie wypowiedział się wprost co do wskazanych przez wnioskodawcę okoliczności, określających wysokość szkód mu wyrządzonych w związku z tymczasowym aresztowaniem, to powinien mieć zastosowanie art. 230 k.p.c. jest całkowicie chybione.

Postępowanie w przedmiocie odszkodowania i zadośćuczynienia z tytułu niesłusznego zatrzymania i tymczasowego aresztowania posiada odrębny karnoprocesowy charakter, stad też i będzie w nim obowiązywać zasada prawdy materialnej, która z pewnością nie pozwala uznać samego milczenia strony przeciwnej występującej w tym postępowaniu (nawet gdyby zaistniało) za wystarczające do niekwestionowania dowodów i faktów przez wnioskodawcę wskazywanych.

Postanowienie SN z dnia 1 września 2016 r., V KK 161/16

Standard: 34101 (pełna treść orzeczenia)