ENA - tryb postępowania

Tryb postępowania w przypadku wystąpienia organu sądowego państwa członkowskiego UE do polskiego sądu o przekazanie osoby ściganej na podstawie ENA określa Rozdział 65b ustawy karnoprocesowej. Już przepis art. 607k § 1 k.p.k. nawiązuje do definicji ENA zawartej w art. 1 ust. 1 decyzji ramowej, wskazując na cele przekazania. Europejski nakaz aresztowania wydany przez organ sądowy państwa członkowskiego UE skierowany do polskich organów może dotyczyć, tak jak w przedmiotowej sprawie - przekazania osoby ściganej w celu przeprowadzenia w tym państwie postępowania karnego przeciwko tej osobie. Z kolei zgodnie z notyfikacją do decyzji ramowej o ENA, złożoną przez Rzeczpospolitą Polską Sekretarzowi Generalnemu Rady UE w dniu 1 maja 2004 r. w części odnoszącej się do art. 6 ust. 3 decyzji ramowej, organem sądowym wykonania ENA jest właściwy miejscowo sąd okręgowy, z tym że organami właściwymi do przyjmowania nakazów wydanych przez organy innych państw członkowskich są - właściwe miejscowo - prokuratury okręgowe. Z tego też względu przepis art. 607k § 2 k.p.k. ustanawia prokuratora jako organ właściwy do podjęcia pierwszych czynności związanych z wykonaniem ENA wydanego w innym państwie członkowskim.

Nie ulega też wątpliwości, że po otrzymaniu ENA prokurator powinien przesłuchać osobę ściganą i w sytuacji, gdy istnieje obawa ucieczki lub ukrycia się osoby ściganej (w szczególności z powodu otrzymania przez nią informacji o wydaniu ENA) niewątpliwie najbardziej skuteczne będzie zatrzymanie tej osoby przez Policję lub inny uprawniony organ. W takim przypadku zatrzymanie nie może przekroczyć okresu przewidzianego w art. 248 § 1 i przed jego upływem prokurator powinien wystąpić do sądu z wnioskiem o zastosowanie tymczasowego aresztowania, zaś wniosek powinien zostać rozstrzygnięty w ciągu 24 godzin od przekazania osoby ściganej do dyspozycji sądu (zob. art. 248 § 2).

W doktrynie słusznie podkreśla się, że nie można wykluczyć sytuacji, gdy wystarczające będzie wezwanie w normalnym trybie osoby ściganej do stawienia się przed prokuratorem na przesłuchanie, a gdyby nie przyniosło to skutku, zatrzymanie i przymusowe doprowadzenie tej osoby. Prokurator może bowiem zrezygnować w ogóle z zastosowania środków zapobiegawczych lub też zrezygnować ze stosowania tymczasowego aresztowania na rzecz nieizolacyjnego środka zapobiegawczego. Decyzja w tej kwestii niewątpliwie zależy od okoliczności konkretnej sprawy. (por. P. Hofmański, E. Sadzik, K. Zgryzek, Kodeks postępowania karnego, suplement, J. Grajewski Jan, L. Paprzycki, K., S. Steinborn Sławomir Kodeks postępowania karnego, Komentarz tom II, Zakamycze 2006).

W przedmiotowej sprawie już od pierwszych podjętych czynności jasne było, że negatywnie zostały zweryfikowane przypuszczenia prokuratury co do tego, czy zatrzymany N. D. jest de facto osobą poszukiwaną ENA. Okoliczność zaś, że po sprawdzeniu jego tożsamości, przedstawieniu zarzutów i odebraniu wyjaśnień, a w szczególności - po otrzymaniu jednoznacznej informacji od niemieckich organów ścigania o cofnięciu wniosku - nie został on zwolniony z zatrzymania oznacza, iż nie zwolniono go po ustaniu przyczyny zatrzymania oraz, że był on zatrzymany bezpodstawnie, a więc niewątpliwie niesłusznie (bezprawnie). Z kolei odszkodowanie z racji niewątpliwie niesłusznego zatrzymania przysługuje także, gdy przesłanki te odpadły w trakcie trwania zatrzymania, a mimo to trwało ono nadal (por. T. Grzegorczyk Komentarz).

Nakaz nie jest samodzielną podstawą pozbawienia kogokolwiek wolności (nieco podobnie jak list gończy - vide uzasadnienie uchwały SN z dnia 20 stycznia 2005 r., I KZP 29/04, OSNKW 2005/1/3. Stąd zatrzymanie obywatela polskiego w celu wykonania ENA przeprowadzone możliwe jest wyłącznie w oparciu o regulacje art. 244 k.p.k. i następne.

Wyrok SA w Szczecinie z dnia 26 marca 2009 r., II AKa 1/09

Standard: 6589 (pełna treść orzeczenia)