Dokładne określenie zarzucanego, przypisanego czynu (art. 332 § 1 pkt 2 i art. 413 § 2 k.p.k.)

Przepisy kodeksu postępowania karnego, poza rodzajowym określeniem typów rozstrzygnięć, nie zawierają wykazu formuł wydawanych rozstrzygnięć. Nie sformułowano w nich żadnych konkretnych wymogów językowych i bezpośrednich zwrotów. Brak więc w procedurze karnej wiążących przepisów wskazujących wprost na konkretne formuły językowe, za pomocą których powinny być ujmowane rozstrzygnięcia zawarte w wyroku, a wymagane do tego by wydane orzeczenie móc zakwalifikować do jednego ze wskazanych rozstrzygnięć (por. art. 413 § 1 pkt 5 i § 2 pkt 1 i 2 k.p.k.). To dopiero w praktyce orzeczniczej identyfikować można utrwalone formy określonego rozstrzygnięcia, z wykorzystaniem najczęściej spotykanych, acz przecież niewyłącznych formuł. Najczęściej występujące w praktyce zwroty zaczerpnięte są z języka prawnego i języka prawniczego, zawierając określenia czynności sprawczej takiej jak: „uniewinnienie”, „umorzenie”, „skazanie”, czy „warunkowe umorzenie” postępowania karnego, z odpowiednim zastosowaniem ich gramatycznej odmiany. Znaczenie tych zwrotów jest jednoznaczne, ich użycie powszechnie stosowane, a w konsekwencji nie budzi wątpliwości treść i istota wyrażonego w nich rozstrzygnięcia.

Stwierdzić jednak trzeba, że użycie wskazanych wyżej formuł i wykorzystanie konkretnych określeń nie jest warunkiem wyłącznym ani koniecznym do ustalenia, że doszło do wydania rozstrzygnięcia o określonej treści. Równie często występującym w razie uniewinnienia zwrotem jest „uznaje za niewinnego”. Z kolei w przypadku skazania powszechne jest posłużenie się sformułowaniem: „uznaje za winnego popełnienia czynu” o określonej treści „i wymierza oskarżonemu karę…”. W tym ostatnim układzie sentencji i wobec jej treści sam brak użycia słowa „skazuje” („skazanie”) nie pozbawia rozstrzygnięcia jego podstawowego znaczenia i konsekwencji (tj. skutku prawnego rozstrzygnięcia). Z kolei, jeśli w wyroku wydanym wobec śmierci oskarżonego znajdzie się określenie, że ze względu na ten fakt procesowy sąd „dyskontynuuje” postępowanie karne zamiast określenia „umarza” postępowanie, to rozstrzygnięcie to wywoła skutki prawne, skoro w istocie nie może budzić wątpliwości, że doszło do umorzenia postępowania karnego. O znaczeniu użytego zwrotu w sposób jednoznaczny przesądza bowiem wówczas układ okoliczności sprawy i przedmiot rozstrzygnięcia. Podobnie, w razie wystąpienia podstaw do uniewinnienia, jednoznaczne stwierdzenie w sentencji wyroku, że oskarżony czynu nie popełnił, albo że sąd „uwalnia oskarżonego od oskarżenia”, choćby bez użycia słowa „uniewinnia”, musi być postrzegane jako rozstrzygnięcie równoważne uniewinnieniu i takie skutki prawne wywoła.

Postanowienie SN z dnia 13 czerwca 2023 r., I KZP 1/23

Standard: 71365 (pełna treść orzeczenia)

Jakkolwiek art. 413 § 2 pkt 1 k.p.k. nakazuje, aby wyrok skazujący zawierał dokładne określenie przypisanego oskarżonemu czynu oraz jego kwalifikację prawna, co oznacza, że opis takiego czynu musi uwzględniać wszystkie znamiona danego typu czynu zabronionego, to jednak ugruntowane jest też w judykaturze zapatrywanie, że dopuszczalna pozostaje praktyka pomijania w opisie przypisanego oskarżonemu czynu ustawowych zwrotów, o ile opis ten mieści się w granicach pojęć, którymi przepis prawa materialnego określa te znamiona (zob. postanowienie SN z 19 maja 2015 r., V KK 53/15).

Przy konstruowaniu wyroku skazującego sąd korzysta z pełnej swobody w redagowaniu opisu przestępstwa, pozwalającej na zastąpienie słów ustawy określających znamię przestępstwa ustaleniami faktycznymi, które swą treścią adekwatnie wypełniają znaczenie tego znamienia (zob. wyrok SN z 22 października 2009 r., IV KK 111/09).

Jeśli z samego czynu ujętego w dyspozytywnej części wyroku skazującego można bez trudu wyczytać, że udowodnione oskarżonemu zachowanie (działanie lub zaniechanie) odpowiada cechom określonego wzorca ustawowego, to w takim wypadku nie może być mowy o naruszeniu konstytucyjnej zasady nullum crimen sine lege i w efekcie o uwolnieniu go od winy.

Wyrok SN z dnia 8 lutego 2019 r., IV KK 83/18

Standard: 43492 (pełna treść orzeczenia)