Zagrożenie surową karą (art. 258 § 2 k.p.k.)

Unormowanie z przepisu art. 258 § 2 k.p.k. zawiera domniemanie bezprawnego utrudniania przez oskarżonego postępowania karnego, a przez to potrzeby zastosowania tymczasowego aresztowania w celu zapewnienia prawidłowego toku postępowania karnego, między innymi, gdy sąd pierwszej instancji skazał oskarżonego na karę pozbawienia wolności nie niższą niż 3 lata (por. np. J. Izydorczyk, Stosowanie tymczasowego aresztowania w polskim postępowaniu karnym, Kraków 2002, s. 128). Słusznie przyjęto, że w takiej sytuacji groźba uprawomocnienia się orzeczenia skazującego na surową karę pozbawienia wolności może skłaniać oskarżonych do podejmowania działań zakłócających prawidłowy tok postępowania karnego. Nadto w orzecznictwie podnosi się, że z chwilą wydania nieprawomocnego wyroku skazującego wysokie prawdopodobieństwo popełnienia przez oskarżonego przestępstwa przekształca się w domniemanie prawidłowości poczynionych ustaleń faktycznych co do sprawstwa oskarżonego

Wyrok SN z dnia 19 marca 2025 r., III KZ 8/25

Standard: 87717 (pełna treść orzeczenia)

Dwa kryteria, od których równoczesnego spełnienia ustawodawca uzależnił decyzję o zastosowaniu przez sąd tymczasowego aresztowania w oparciu o podstawę unormowaną w art. 258 § 2 k.p.k. można określić mianem kryterium nieprognostycznego (chodzi o skazanie oskarżonego przez sąd pierwszej instancji na karę pozbawienia wolności nie niższą niż 3 lata) i prognostycznego (grożąca oskarżonemu surowa kara; sąd musi zatem każdorazowo ustalić, czy w danym układzie procesowym oskarżonemu w istocie nadal grozi surowa kara - niezależnie od samej kary orzeczonej w wyroku sądu pierwszej instancji). Przy czym istotne jest podkreślenie tego, że ocenne sformułowanie, którym operuje ustawodawca w przepisie art. 258 § 2 k.p.k. („grożąca oskarżonemu surową kara”) należy interpretować przy uwzględnieniu kontekstu normatywnego, w którym zostało umieszczone (argumentum a rubrica), to jest jako postawienie prognozy o możliwości wymierzenia kary trzech lat lub kary surowszej (por. w tym zakresie poglądy doktryny, m. in. P. Hofmański (red.), E. Sadzik, K. Zgryzek, Komentarz do kodeksu postępowania karnego, t. I, Warszawa 2007, s. 1169-1170 czy R. A. Stefański [w:] Z. Gostyński (red.), Komentarz do kodeksu postępowania karnego, t. I, Warszawa 1998, s. 682).

Jeżeli zatem w danym układzie procesowym takiej prognozy nie sposób postawić, to odpada wówczas możliwość stosowania tymczasowego aresztowania jako środka zapobiegawczego na podstawie art. 258 § 2 k.p.k.

Dla zastosowania tymczasowego aresztowania na podstawie art. 258 § 2 k.p.k. nieodzowne jest zatem dokonanie przez sąd stosujący środek zapobiegawczy ustalenia co do warunku nawiązującego do kary wymierzonej przez sąd pierwszej instancji. Ustalenie co do kary może być rozumiane ściśle formalistycznie (co - lojalnie trzeba przyznać - koresponduje z brzmieniem przepisu), można je jednak rozumieć także przy uwzględnieniu wskazanych powyżej istotnych, gwarancyjnych momentów celowościowych, tj. jako karę o określonym parametrze (3 lata) lub surowszą realnie grożącą oskarżonemu w postępowaniu karnym w dacie stosowania wobec oskarżonego tymczasowego aresztowania.

Sąd Najwyższy orzekający w niniejszym składzie opowiada się za drugim ze wskazanych tu sposobów interpretowania przepisu art. 258 § 2 k.p.k. Nie tylko uwzględnia on należycie kryterium „prognostyczne” wpisane do treści art. 258 § 2 k.p.k., ale też najpełniej koresponduje z racjami wprowadzenia regulacji szczególnej podstawy stosowania tymczasowego aresztowania do Kodeksu postępowania karnego. Skoro domniemanie destabilizacji toku postępowania zostało ściśle sprzężone z realnie wysokim zagrożeniem karą ocenianym w pryzmacie orzeczonej już wobec oskarżonego przez sąd pierwszej instancji kary, to nie sposób uznać, iżby materializowało się ono wówczas, gdy takiego surowego zagrożenia karą faktycznie nie można stwierdzić, bo mimo „formalnego” wymierzenia tej kary, realne zagrożenie, z uwagi na zaszłości związane z wykonaniem kary lub określonym układem procesowym sprawy, spada w sposób istotny znacznie poniżej progu trzech lat. Nie można więc przepisu art. 258 § 2 k.p.k. i izolacyjnego środka zapobiegawczego stosować w oderwaniu od analizy rzeczywistego zagrożenia karą i relacji tego zagrożenia do progu realnej surowości wskazanego w § 2 art. 258 k.p.k.

Postanowienie SN z dnia 9 maja 2024 r., II KZ 22/24

Standard: 83143 (pełna treść orzeczenia)