Prawo oskarżonego do pomocy tłumacza, zasada lojalności
Prawo oskarżonego do pomocy tłumacza, zasada lojalności (art. 72 k.p.k.)
Żeby zobaczyć pełną treść należy się zalogować i wykupić dostęp.
Zgodnie z art. 5 § 1 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych, Dz.U. z 2015 r., poz. 133 ze zm., językiem urzędowym przed sądami jest język polski. W myśl § 2 i 3 tego przepisu osoba niewładająca w wystarczającym stopniu językiem polskim ma prawo do występowania przed sądem w znanym przez nią języku i bezpłatnego korzystania z pomocy tłumacza, a o przyznaniu tłumacza orzeka sąd właściwy do rozpoznania sprawy w pierwszej instancji, natomiast sąd wyższej instancji, jeśli w toku postępowania przed nim złożono wniosek w tym przedmiocie.
Zapewnienie pomocy tłumacza oskarżonemu, który nie włada wystarczająco językiem polskim, jest komponentem standardu rzetelnego procesu, gwarantowanego w art. 45 ust. 1 Konstytucji RP, a zarazem prawem oskarżonego ustanowionym w art. 6 ust 3 lit. e ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, podpisanej w Rzymie 4 listopada 1950 r., Dz.U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284 ze zm.
Pomoc tłumacza wiąże się najściślej z prawem oskarżonego do obrony we wszystkich stadiach postępowania (art. 42 ust. 2 Konstytucji RP, art. 6 k.p.k.). W procedurze karnej prawo oskarżonego do pomocy tłumacza regulują normy zawarte w art. 72 k.p.k. Deklaruje się w nich bezpłatność korzystania z pomocy tłumacza (§ 1). Natomiast w kwestii istotnej w niniejszej sprawie stanowi się w § 3 tego artykułu, że akt oskarżenia doręcza się oskarżonemu, który nie włada w wystarczającym stopniu językiem polskim, wraz z tłumaczeniem.
Postanowienie SN z dnia 24 sierpnia 2016 r., V KK 67/16
Standard: 25536 (pełna treść orzeczenia)
Polska jest stroną konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności z 1950 roku, która w artykule 6 ust. 3 określa tzw. karnoprocesowy standard minimalny, czyli minimum uprawnień procesowych, z których musi korzystać każdy oskarżony w postępowaniu karnym. Jednym zaś z elementów prawa do rzetelnego procesu w sprawach karnych, jest prawo do korzystania z bezpłatnej pomocy tłumacza, co oznacza, że oskarżony ma prawo m.in. do przetłumaczenia mu wszystkich materiałów zgromadzonych w sprawie wszczętej przeciwko niemu.
Z art. 6 ust. 3 pkt e nie wynika jednak obowiązek przetłumaczenia całych akt sprawy, lecz jedynie w takim zakresie, aby oskarżony zrozumiał sens najważniejszych czynności toczącego się przeciwko niemu postępowania
Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności nie określa expressis verbis czynności, z których protokoły należy przetłumaczyć. W doktrynie podnosi się, że prawo do pomocy tłumacza powinno przysługiwać oskarżonemu, który nie włada w wystarczającym stopniu językiem polskim w zakresie, w jakim jest to konieczne dla zabezpieczenia elementarnych gwarancji procesowych osoby, przeciwko której toczy się postępowanie. W tej sytuacji znaczenie ma interes oskarżonego, a nie wymiaru sprawiedliwości.
Dla spełnienia gwarancji Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności nie jest wymagane pisemne przetłumaczenie całych akt danej sprawy, a tylko materiałów niezbędnych dla zapewnienia rzetelnego procesu oskarżonemu (zob. wyrok z dnia 17 stycznia 1970 r. D., S. A, t. 11 (1970) pkt 9; orzeczenie z dnia 19 grudnia 1989 r. w sprawie K., S. A Nr 168 § 74 P.; P. H. Chodzi o to, aby oskarżony niewładający w wystarczającym stopniu językiem polskim zrozumiał znaczenie najważniejszych czynności postępowania.
Przepisy art. 72 § 1, 2 i 3 KPK nie określają kategorycznie, że organy procesowe mają obowiązek zapewnienia oskarżonemu korzystania z pomocy tłumacza, lecz przyznają mu jedynie takie prawo, które nie jest prawem niezbywalnym, oczywiście w stosunkowo wąskim zakresie. Trudno bowiem przyjąć, by prowadzący z podejrzanym czynności postępowania przygotowawczego, mógł odstąpić na jego wniosek od wezwania do tych czynności tłumacza w sytuacji, gdy nie może z przesłuchiwanym nawiązać właściwego kontaktu, lub kontakt ten jest ograniczony i wskazuje na to, że podejrzany nie rozumie w sposób należyty przebiegu czynności, jej znaczenia, a także sytuacji procesowej w jakiej się znalazł i stawianych mu zarzutów. Wynika to wprost z użytego w § 1 tego przepisu sformułowania „ma prawo”. Innymi słowy oznacza to, że podejrzany uznając, iż jego znajomość języka kraju, w którym toczy się postępowanie jest wystarczająca i z tego powodu nie nastręcza mu trudności zrozumienie charakteru, jak i przebiegu czynności prowadzonych z jego udziałem oraz w jego sprawie, może z tego prawa zrezygnować. To miało miejsce w niniejszej sprawie.
Oskarżony będąc pouczony o prawie do korzystania z pomocy tłumacza, oświadczał w trakcie pierwszego przesłuchania, że zna język polski i nie potrzebuje takiej pomocy, a w trakcie kolejnych czynności nie domagał się również tego. Takie stanowisko podejrzanego winno każdorazowo podlegać kontroli organu procesowego, który jak już wyżej wspomniano, mimo takiego stanowiska podejrzanego winien wezwać do czynności tłumacza, w sytuacji gdy zauważa, że znajomość języka polskiego osoby, z którą przeprowadza czynności jest na tyle słaba, iż nie orientuje się ona w jej przebiegu, a także w sytuacji procesowej w jakiej się znalazła oraz, że ma problemy w zrozumieniu pouczeń, pytań, zarzutów kierowanych do niej, formułowaniu odpowiedzi itp. Tylko taka postawa organu procesowego zapewni oskarżonemu gwarancje wynikające z zasad rzetelnego procesu i nie naruszy jego praw do obrony.
Oczywiście nie może to zmierzać do zrozumienia przez oskarżonego każdej kwestii prawnej, każdego wyrażenia prawnego, lecz jedynie umożliwienia zrozumienia znaczenia najważniejszych czynności postępowania. Przecież nawet osoba biegle władająca „potocznym językiem polskim”, lecz nie posiadająca wykształcenia prawniczego nie jest w stanie zrozumieć pewnych sformułowań prawnych i znaczenia niektórych prawnych czynności wykonywanych przez organy procesowe. Pomoc w tym zakresie ma zapewnić podejrzanym udział w czynnościach wykwalifikowanego obrońcy.
Wyrok SA w Rzeszowie z dnia 27 czerwca 2014 r., II AKa 111/13
Standard: 6459 (pełna treść orzeczenia)