Zakaz kumulowania roli oskarżonego z rolą pokrzywdzonego (art 50 k.p.k.)

Wprawdzie w postępowaniu karnym obowiązuje zasada, zgodnie z którą w postępowaniu sądowym z uprawnień pokrzywdzonego określonych w art. 53 k.p.k. (tj. występowania w sprawach z oskarżenia publicznego w charakterze oskarżyciela posiłkowego obok oskarżyciela publicznego lub zamiast niego) nie może korzystać osoba występująca w tej samej sprawie w charakterze oskarżonego (art. 50 k.p.k.). Niemniej jednak na gruncie postępowania karnego zasada ta nie ma charakteru absolutnego, albowiem dopuszczalny jest wyjątek w sprawach prowadzonych w postępowaniu w sprawach z oskarżenia prywatnego w sytuacji wniesienia oskarżenia wzajemnego (art. 50 k.p.k. in fine w zw. z art. 497 k.p.k. i art. 498 § 3 k.p.k.). Nie można zatem twierdzić o istnieniu ogólnego, uniwersalnego zakazu łączenia roli oskarżonego i oskarżyciela posiłkowego.

W postępowaniu w sprawach o wykroczenia kwestia powyższa została uregulowana inaczej. Przepis art. 25 § 4 k.p.w. wskazuje, że pokrzywdzony może działać jako strona w charakterze oskarżyciela posiłkowego obok oskarżyciela publicznego lub zamiast niego, zaś cały art. 25 k.p.w. zawiera odesłanie jedynie do unormowań zawartych w art. 49 § 3 k.p.k. i art. 51 k.p.k. oraz art. 304b k.p.k., nie zaś do art. 50 k.p.k.

Skoro zatem zgodnie z art. 1 § 2 k.p.w. w postępowaniu w sprawach o wykroczenia przepisy Kodeksu postępowania karnego stosuje się jedynie wtedy, gdy Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia tak stanowi, to brak recepcji art. 50 k.p.k., przy braku wyrażenia zakazu określonego w tym przepisie bezpośrednio w przepisach Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia, prowadzi do wniosku, że w postępowaniu w sprawach o wykroczenia nie obowiązuje zakaz kumulacji roli obwinionego i oskarżyciela posiłkowego.

Przepis art. 50 k.p.k. stanowi o zakazie korzystania z uprawnień oskarżyciela posiłkowego przez osobę, która „w tej samej sprawie” występuje w charakterze oskarżonego. Powyższy przepis wcale jednak nie stanowi, że z uprawnień oskarżyciela posiłkowego nie może korzystać osoba, która „w tym samym (jednym) postępowaniu” występuje w charakterze oskarżonego. „Sprawa” to bowiem całokształt zagadnień dotyczących odpowiedzialności danego sprawcy (współsprawców) za konkretne (pojedyncze) przestępstwo. Rzeczą natomiast oczywistą jest, że w jednym postępowaniu sąd może rozpoznawać jednocześnie „wiele spraw” (łączność podmiotowa lub przedmiotowa), np. o kradzież, pobicie, oszustwo. I tak, przy odrębnie prowadzonych postępowaniach pokrzywdzony mógłby korzystać z uprawnień strony - oskarżyciela posiłkowego, natomiast wskutek połączenia „wielu spraw”, na podstawie niezaskarżalnej decyzji, w „jedno postępowanie”, takich uprawnień byłby pozbawiony.

Wyrok SN z dnia 9 stycznia 2019 r., V KK 396/18

Standard: 43451 (pełna treść orzeczenia)

Procedura karna wyklucza kumulację ról pokrzywdzonego i oskarżonego w postępowaniu co do tego samego czynu. Jeśli właściciel zwierzęcia, a więc osoba, która potencjalnie może być pokrzywdzonym czynem polegającym na znęcaniu się nad tym zwierzęciem, sama się nad nim znęca, pozbawia się możliwości działania w charakterze pokrzywdzonego.

Wyrok SN z dnia 16 stycznia 2014 r., V KK 370/13

Standard: 41787 (pełna treść orzeczenia)