Motywacja zasługująca na szczególne potępienie w rozumieniu art. 148 § 2 pkt 3 k.k.

In concreto do motywów zasługujących na szczególne potępienie można zaliczyć w szczególności: zabicie człowieka na zlecenie za opłatą, pozbycie się niewygodnego świadka, dopuszczenie się morderstwa w wyniku dążenia do uzyskania spadku, pozbawienie życia rywala dla pożądanego stanowiska, zabicie człowieka „dla zabawy”.

Przez motywację rozumie się proces nadający energię zachowaniu i ukierunkowujący je na osiągnięcie jakiegoś celu; także względnie trwałą tendencję (dążenie) do podejmowania czynności ukierunkowanych na określony cel. Pierwszym zatem założeniem, które poczynić należy dla wyjaśnienia przedmiotowego pojęcia jest stwierdzenie, że motywacji w rozumieniu art. 148 § 2 pkt 3 k.k., nie należy wiązać ze sposobem działania sprawcy, na które w niewielkim stopniu wskazuje sąd odwoławczy, lecz z procesem psychicznym, który to działanie poprzedza i ukierunkowuje).

Po drugie, proces ten podlega wartościowaniu moralnemu i oceniany musi być jednoznacznie negatywnie.

Po trzecie, potępienie, na jakie zasługuje pobudka działania sprawcy ma charakter szczególny. Analizując to znamię, wskazać należy w sposób dobitny, iż przestępstwo winno być postrzegane, jako zachowanie zasługujące na społeczne potępienie.

Potępienie, o którym mowa w art. 148 § 2 pkt 3 k.k., musi być związane ze znacznie wyższym stopniem społecznej dezaprobaty, niż ma to miejsce w przypadku innych przestępstw. Jak słusznie wskazał Andrzej Zoll: „szczególne potępienie motywacji sprawcy może mieć miejsce wtedy, gdy motywy sprawcy w sposób rażący odbiegały od przyjętych wzorców postępowania z uwzględnieniem już tego, że każde zabójstwo jest takim naruszeniem wzorca postępowania. Musi więc wystąpić jeszcze jakiś dodatkowy element w motywacji sprawcy, który decyzję dokonania zabójstwa czyni szczególnie naganną" (zob. Komentarz do art. 148 k.k., Zakamycze 1999 r.).

Wyrok SN z dnia 2 października 2024 r., V KK 462/23

Standard: 86824 (pełna treść orzeczenia)

Bezsprzecznie, przy uwzględnieniu, że każde zabójstwo oceniać należy jako popełnione z motywów jaskrawo nagannych – dla przyjęcia kwalifikowanej postaci tej zbrodni z art. 148 § 2 pkt 3 k.k. konieczne jest wystąpienie jakiegoś dodatkowego elementu w motywacji sprawcy, który decyzję dokonania zabójstwa czyni szczególnie naganną. Nie można w tym kontekście pomijać i tego, że co do zasady, kwalifikowana postać zbrodni zabójstwa rabunkowego ujęta została w art. 148 § 2 pkt 2 k.k.

„Wybitnie ocenny charakter znamienia "motywacji zasługującej na szczególne potępienie" sprawia, iż ostateczne ustalenie, czy w konkretnym przypadku zostało ono wypełnione, nie tylko powinno, ale wręcz "musi" poprzedzać porównanie okoliczności konkretnej sprawy z przypadkami innych zabójstw. Jest to bowiem niezbędne do koniecznego w tej sytuacji wykazania, czy, i ewentualnie czym, oceniane na gruncie konkretnej sprawy przestępstwo różni się od zabójstw uznanych za popełnione w typie podstawowym lub w czym jest ono podobne do zabójstw, które w dostępnej judykaturze zostały uznane za wyczerpujące znamiona typu kwalifikowanego z art. 148 § 2 pkt 3 k.k. Oczywiście w Polsce nie obowiązuje system precedensów i sąd nie jest związany rozstrzygnięciami sądów zapadającymi w innych postępowaniach, ale mając na uwadze fakt, że przesłanka "motywacji zasługującej na szczególne potępienie", jak mało która nawiązuje do społecznych ocen, nie może od ocen takich, wyrażonych już na gruncie innych spraw abstrahować.” (vide: wyrok SN z dnia 25 stycznia 2017 r., II KK 104/16).

Postanowienie SN z dnia 31 października 2017 r., V KK 109/17

Standard: 10828 (pełna treść orzeczenia)