Przywłaszczenie rzeczy przez współwłaściciela na szkodę pozostałych współwłaścicieli
Przywłaszczenie, sprzeniewierzenie (284 k.k.)
Rzecz stanowiąca współwłasność jest dla każdego ze współwłaścicieli rzeczą cudzą w rozumieniu art. 115 § 9 k.k. Tym samym działanie współwłaściciela może prowadzić do odpowiedzialności karnej z art. 284 k.k., jeżeli przybiera postać przywłaszczenia, co ma miejsce wówczas, gdy sprawca podejmuje działania wbrew woli pozostałych współwłaścicieli, czyniąc to w zamiarze włączenia przedmiotu współwłasności do swego majątku odrębnego lub przyjęcia do własnej, wyłącznej dyspozycji.
W prawie cywilnym przyjmuje się na ogół, że do kategorii praw majątkowych zaliczyć należy także takie prawo rzeczowe jak użytkowanie. Samo zatem sformułowanie przez ustawę jednego z przedmiotów przywłaszczenia jako „prawo majątkowe” ma wymiar ekonomiczny i oznacza, że przedmiotem czynności wykonawczej tego występku - obok rzeczy ruchomej – jest także prawo do używania rzeczy jako jedne z innych praw rzeczowych mających wymiar ekonomiczny.
W sytuacji, gdy jeden ze współwłaścicieli trwale (jak to miało miejsce in concreto) uniemożliwia drugiemu korzystanie (używanie) wspólnej rzeczy, to – należałoby rozważyć – czy nie zachowuje się wówczas tak jakby tylko on dysponował tym prawem do rzeczy. Jeśli zatem zamiarem sprawcy nie jest tylko czasowe wyłącznie korzystanie z rzeczy, to nieterminalne i wbrew jego oczywistej woli uniemożliwienie korzystania z niej współwłaścicielowi świadczy o potraktowaniu rzeczy jako przedmiotu wyłącznej swojej własności. Można zatem w tej sytuacji w sposób uprawniony zastanawiać się też i nad tym, czy takie zachowanie nie świadczyłoby właśnie o włączeniu rzeczy do majątku własnego. W przeciwnym razie tylko sprzedaż rzeczy albo jej ukrycie mogłoby świadczyć o przywłaszczeniu.
Wyrok SN z dnia 3 lutego 2021 r., III KK 561/19
Standard: 75700 (pełna treść orzeczenia)
Przestępstwo stypizowane w art. 284 § 2 k.k. polega na przywłaszczeniu cudzej, powierzonej sobie, rzeczy ruchomej lub prawa majątkowego. Zgodnie z przyjętym w doktrynie i judykaturze poglądem, możliwe jest przywłaszczenie rzeczy stanowiącej współwłasność przez jednego ze współwłaścicieli na szkodę pozostałych.
Nie można przypisać zamiaru bezpośredniego przywłaszczenia rzeczy osobie, która podtrzymuje, że jest jej właścicielem. Fakt toczącego się sporu o tę rzecz powinien zapewne skłonić oskarżoną do powzięcia wątpliwości co jej prawa do rzeczy, ale wówczas co najwyżej można by mówić o istnieniu po jej stronie zamiaru ewentualnego, który to natomiast nie jest przewidziany w ustawowych znamionach przestępstwa przywłaszczenia cudzego mienia lub przywłaszczenia cudzego mienia powierzonego.
Powierzenie jest to przekazanie władztwa nad rzeczą z zastrzeżeniem obowiązku jej późniejszego zwrotu. Sądowi nie przedstawiono żadnego dowodu, jak i sąd nie znalazł takiego z urzędu, na podstawie którego można by przyjąć, że pawilon został oskarżonej przekazany z zastrzeżeniem konieczności jego zwrotu.
Wyrok SR dla m. st. Warszawy z dnia 24 lipca 2014 r., IV K 124/11
Standard: 6258 (pełna treść orzeczenia)