Materialny charakter czynu z art 231 k.k.

Dla przypisania sprawcy przestępstwa z art. 231 § 1 kk nie jest konieczne powstanie szkody, ale w takiej sytuacji – co zasadnie podnoszą obrońcy - należy wykazać mechanizm działania sprawcy na szkodę konkretnego interesu publicznego lub prywatnego. Działanie na szkodę interesu publicznego w rozumieniu art. 231 § 1 kk nie jest charakterystyką skutku, lecz zachowania się sprawcy. Samo powstanie szkody, a nawet jej bezpośrednie niebezpieczeństwo nie jest znamieniem tego typu czynu zabronionego. W orzecznictwie prezentowane jest ujęcie przestępstwa nadużycia władzy jako typu materialnego, którego skutkiem jest wystąpienie stanu konkretnego narażenia na niebezpieczeństwo powstania szkody dla interesu publicznego lub prywatnego, co rodzi konieczność wykazania powiązania na płaszczyźnie przyczynowej i normatywnej pomiędzy naruszeniem obowiązków a powstaniem niebezpieczeństwa uszczerbku dla dobra prawnego, a więc spełnienie kryteriów obiektywnego przypisania skutku (tak wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 marca 2009 r., WA 5/09, Biuletyn Prawa Karnego 2009, nr 5; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 lutego 2008 r., WA 35/07, Biuletyn Prawa Karnego 2008, nr 8; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 26 maja 2004 r., V KK 4/04, OSNKW 2004, nr 6, poz. 66). Zasadniczą różnicą pomiędzy odpowiedzialności dyscyplinarną a karną jest właśnie realne godzenie w interes publiczny lub prywatny. W razie zaś uznania bezskutkowego charakteru tego przestępstwa zaciera się powyższa granica. Jak trafnie stwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 7 kwietnia 2010 r. (IV KK 10/10, LEX nr 583896), domniemanie, że każde przekroczenie uprawnień lub niedopełnienie obowiązków stanowi samo przez się działanie na szkodę interesu publicznego lub prywatnego i to zarówno pod względem podmiotowym, jak i przedmiotowym pomijałoby oczywisty fakt, że oprócz odpowiedzialności karnej istnieje odpowiedzialność służbowa i dyscyplinarna. Takim kryterium odróżnienia deliktu dyscyplinarnego od przestępstwa, wbrew twierdzeniom wysuwanym przez obrońców apelujących, nie może być w szczególności kategoria stopnia społecznej szkodliwości czynu. Próby takie byłyby sprzeczne z zasadą nullum crimen sine lege (tak trafnie M. Bielski, op. cit., s. 81).

Skutkiem przestępstwa z art. 231 § 1 kk nie może być jedynie naruszenie procedur urzędniczych, zakresu uprawnień i obowiązków wyznaczanych przez przepisy prawa i deontykę postępowania w zakresie pełnionej funkcji, co byłoby wystarczające do przypisania deliktu dyscyplinarnego.

Występek określony w art. 231 § 1 k.k. należy do kategorii przestępstw z konkretnego narażenia na niebezpieczeństwo, znamiennych skutkiem, którym jest wystąpienie niebezpieczeństwa powstania szkody w interesie publicznym lub prywatnym (zob. Uchwała Składu 7 Sędziów Sądu Najwyższego z dnia 24 stycznia 2013 r., sygn. I KZP 24/12). Szkodę w tym zakresie należy rozumieć nie tylko jako ubytek materialny, ale jako każde narażenie dobra chronionego. Słusznie przyjmuje się, że interes publiczny lub prywatny, na którego szkodę działa funkcjonariusz publiczny realizujący znamiona czynu zabronionego z art. 231 § 1 k.k., musi być rozumiany w znaczeniu interesu wynikającego z prawa materialnego, a nie interesu dotyczącego samej właściwej procedury. W przeciwnym wypadku każde przekroczenie uprawnień lub niedopełnienie obowiązków musiałoby być utożsamiane z działaniem na szkodę interesu publicznego lub prywatnego.

Nie można a priori odrzucić poglądu, aby dobre imię, zaufanie publiczne do samorządowych organów władzy, czy też przestrzeganie zasady niezawisłości w działaniu organów i równego traktowania oferentów w przetargach, wobec prawa, były zbyt abstrakcyjnymi zasadami życia publicznego, by mogło dojść do ich narażenia w sposób konkretny. To przecież w oparciu o takie właśnie atrybuty władzy publicznej (w tym samorządowej) dokonuje się ocen w zakresie sprawności organów publicznych i buduje się zaufanie do państwa i jego struktur. Jeśli zatem jako interes publiczny traktować ogólny interes zbiorowy samorządu i życia społecznego, to jednoznacznie uznać należy, że np. spowodowanie narażenia autorytetu określonego organu władzy samorządowej, czy też narażenie utraty dobrego imienia oraz zaufania w zakresie bezstronności w wykonywaniu władzy, spełnia kryterium działania na szkodę interesu publicznego (Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 4 grudnia 2013 r., III KK 298/13). W wyniku przekroczenia uprawnień przez oskarżonych, doszło do naruszenia ww interesu. Jednoznacznie działania podejmowane przez oskarżonych pozbawiały władze samorządowe, cech obiektywizmu, bezstronności i praworządności w aspekcie administrowania, oraz oszczędności, rzetelności i gospodarności w zakresie transparentnych zasad zamówień publicznych. Opieranie postępowań przetargowych na znajomościach personalnych, tudzież łamanie zasad konkurencyjności, w tym zakresie w jednoznaczny sposób godzi w zasady prawidłowego funkcjonowania administracji.

Wyrok SA we Wrocławiu z dnia 25 lutego 2016 r., II AKa 331/15

Standard: 13513 (pełna treść orzeczenia)