Kontrola sądowa odmowy sporządzenia czynności notarialnej
Odwołanie od odmowy dokonania czynności notarialnej (art. 83 Pr.Not)
W art. 82 Pr.not. przyjmuje się, że osoba, której odmówiono dokonania czynności notarialnej powinna zostać pouczona o prawie i trybie zaskarżenia odmowy. W ramach tej regulacji zostały rozstrzygnięte kwestie: jaka decyzja podlega zaskarżeniu (odmowa dokonania czynności notarialnej), komu przysługuje legitymacja do zaskarżenia (osobie zainteresowanej), jaki środek prawny służy do zaskarżenia (zażalenie), termin, w którym powinien zostać wniesiony (termin tygodniowy), sąd właściwy do jego rozpoznania (sąd okręgowy) oraz sposób jego wniesienia (za pośrednictwem notariusza).
W art. 83 § 1 zdanie drugie Pr.not. określone zostały również czynności notariusza, jakie powinien podjąć w związku z wniesieniem zażalenia, które odpowiadają czynnościom podejmowanym w tzw. postępowaniu międzyinstancyjnym (notariusz jest obowiązany ustosunkować się do zażalenia w terminie tygodnia i wraz z zażaleniem przedstawić swoje stanowisko sądowi). Z art. 83 § 1 zdanie trzecie Pr.not. wynika, że sąd rozpoznaje zażalenie na rozprawie, stosując przepisy kodeksu postępowania cywilnego.
Uchwała SN z dnia 7 grudnia 2010 r., III CZP 86/10
Standard: 53434 (pełna treść orzeczenia)
Zaskarżalność odmownej czynności notariusza jest zasadą i brak normy prawnej, która uzasadnia czynienie od nie wyjątku. Przedmiotem kontroli instancyjnej jest zgodność z prawem czynności notariusza.
Prawo o notariacie przewiduje swego rodzaju postępowanie notarialne, które jest postępowaniem cywilnym przeprowadzanym przez organ niesądowy, wyposażony w środki mające zapewnić prawidłowość kształtowania obrotu prawnego i sprawujący jurysdykcję prewencyjną (por. uz. uchwały SN z dnia 29 maja 1990 r. III CZP 29/90.
W wypadku gdyby zażalenie nie miało doprowadzić do uchylenia, a w następstwie do dokonania czynności, cel tego unormowania byłby niezrozumiały. W szczególności nie można przyjąć, że orzeczenie sądu miałoby stanowić jedynie prejudykat dla odpowiedzialności dyscyplinarnej lub majątkowej notariusza.
Sam ustawodawca określił w art. 83 § 2 prawa o notariacie że w wypadku wniesienia zażalenia, notariusz może, jeżeli uzna je za słuszne, dokonać czynności notarialnej, ale nie zastrzegł przy tym że limitowany będzie terminem przewidzianym dla czynności strony.
Za naruszającą zasady porządku prawnego należałoby uznać sytuację, w której o niedopuszczalności dokonania czynności prawnej decyduje jedna osoba (i to ustawowo wyznaczona do jej dokonania) nie poddana skutecznej kontroli a stronie przysługuje jedynie nieefektywny środek prawny, bo uchylenie odmowy nie zobowiązywałoby notariusza do dokonania czynności. Funkcja nadzoru judykacyjnego nad notariatem najpełniej wyraża się w uchylaniu nietrafnych decyzji, który nie będzie mógł ponownie odmówić sporządzenia czynności z przyczyn, które były przedmiotem osądu.
Wyrok SA w Warszawie z dnia 4 czerwca 2009 r., I ACa 4/09
Standard: 5807