Ustalenie wartości przedsiębiorstwa
Ustalenie wartości poszczególnych przedmiotów majątkowych podlegających podziałowi
W postępowaniu o podział majątku wspólnego mają zastosowanie zasady określania wartości nieruchomości przewidziane w ustawie z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (t.j. Dz. U. z 2004 r. Nr 261, poz. 2603 ze zm.). Sąd Najwyższy, zajmując się określeniem zakresu zastosowania tych przepisów w postępowaniu sądowym stwierdził, że w świetle art. 149 u.g.n., mają one zastosowanie w postępowaniu sądowym we wszystkich sprawach, w których konieczne jest ustalenie wartości nieruchomości. Wskazał, że zgodnie z art. 156 ust. 3 u.g.n. operat szacunkowy, czyli sporządzona na piśmie opinia rzeczoznawcy majątkowego o wartości nieruchomości, może być wykorzystany w celu, dla którego został sporządzony, przez okres najwyżej 12 miesięcy od chwili jego sporządzenia. Po upływie tego okresu, może być wykorzystany, w myśli art. 156 ust. 4 u.g.n., jedynie po potwierdzeniu jego aktualności przez rzeczoznawcę majątkowego, a czynność potwierdzenia może wykonać wyłącznie rzeczoznawca, o którym mowa w ustawie (por. np.: postanowienia z dnia 7 października 2005 r., IV CK 106/05, OSNC 2006/7-8/128; z dnia 20 maja 2010 r., V CSK 13/10, OSNC 2011/1/9 oraz z dnia 20 października 2011 r., IV CSK 12/11, Legalis nr 465608). Aktualizacja opinii wymaga wiadomości specjalnych (art. 278 k.p.c.), a zatem Sąd nie jest uprawniony do samodzielnej oceny, czy uległa zmianie wartość nieruchomości określona w opinii rzeczoznawcy, która w świetle art. 156 ust. 3 u.g.n. straciła aktualność i obowiązany jest opinię tę uaktualnić w sposób określony w art. 156 ust. 4 u.g.n. (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 19 lipca 2012 r., II CSK 660/11, Legalis nr 544293). Również sąd drugiej instancji obowiązany jest uwzględnić powstałą w toku postępowania zmianę wartości składników majątkowych wchodzących w skład majątku wspólnego (por. m.in. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 6 grudnia 1982 r., III CZP 51/82, OSPiKA 1983/12/256 oraz uchwałę składu siedmiu sędziów tego Sądu - zasadę prawną – z dnia 22 września 1983 r., III CZP 23/83, OSNC 1984/4/44).
Postanowienie SO w Gliwicach z dnia 30 marca 2017 r., III Ca 1108/16
Standard: 9940 (pełna treść orzeczenia)
Jeżeli wysokie dochody z prowadzonej jednoosobowo działalności gospodarczej były osiągane głównie dzięki wiedzy i doświadczeniu przedsiębiorcy, który z powodu choroby nie może osobiście kontynuować dotychczasowej działalności, przy ustalaniu wartości przedsiębiorstwa w sprawie o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami uzasadnione jest pominięcie wartości goodwill.
Istotną cechą przedsiębiorstwa - jak podkreślił Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 24 stycznia 2013 r., V CSK 79/12 - jest to, że elementy składające się na jego substrat majątkowy, jak również elementy organizacyjne nie mają zazwyczaj charakteru statycznego, ulegają bowiem zmianom w toku prowadzenia działalności gospodarczej. Pomimo zmiany tych elementów, współwłaściciele zachowują określony ułamek w prawie do przedsiębiorstwa wraz z jego substratem materialnym, o którym mowa w art. 55 [1] k.c. Rzeczą Sądu Okręgowego było więc ustalenie wartości przedsiębiorstwa według stanu jego aktywów i cen z chwili dokonywania podziału.
Sąd Okręgowy, ustalając wartość przedsiębiorstwa, ograniczył się do teoretycznej analizy argumentów wspierających opinię biegłego. Nie zbadał, czy wysokie dochody osiągane z prowadzenia przedsiębiorstwa w czasie trwania wspólności, pozwalające uczestnikom na utrzymanie ponadprzeciętnego standardu życia, były głównie zasługą osobistych przymiotów uczestnika, takich jak jego wiedza i doświadczenie, czy zwykłego powiązania organizacyjnego składników wymienionych w art. 55 [1] k.c. Okoliczność ta ma znaczenie dla uwzględnienia przy wycenie przedsiębiorstwa wartości goodwill, gdyby bowiem wysokie dochody z prowadzonej jednoosobowo działalności gospodarczej były osiągane - jak uważa skarżący - przede wszystkim dzięki jego wiedzy i doświadczeniu, a więc przymiotom nienależącym do składników niematerialnych wymienionych w art. 55 [1] k.c., których z powodu choroby nie może już wykorzystywać, pominięcie dodatkowej wartości mogłoby okazać się uzasadnione. Kwestia ta nie została w dotychczasowym postępowaniu wyjaśniona, mimo że skarżący wskazywał na postępujący od kilku lat spadek kondycji przedsiębiorstwa związany z jego chorobą, utratę rynków zbytu, zwalnianie pracowników oraz obniżenie dochodów o 250%.
Postanowienie SN z dnia 3 lutego 2016 r., V CSK 299/15
Standard: 11488 (pełna treść orzeczenia)
Standard: 5756